COVID 19 ႏွင့္ စပ္မိစပ္ရာမ်ား

 COVID 19 နဲ႕ပါတ္သတ္ျပီးေတာ့ အျမင္ေလးေတြ ေျပာခ်င္ပါတယ္။  ေလာေလာဆယ္ ကိုယ္ေတြျမန္မာျပည္မွာေတာ့ အလူးအလဲ ခံစားေနရေတာ့ ဖတ္ရင္း စာရွည္သြားမယ္ဆိုရင္ ခြင့္လႊတ္ပါ။  COIVD-19 ေရာဂါၾကီးဆိုျပီး အရမ္း ေၾကက္စရာမလုိပါဘူး။  ျဖစ္ပြားမႈ႕ရဲ႕ ၈၀% ႏႈန္းဟာ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ မျဖစ္ၾကပါဘူး (အဲ့ဒီအထဲက ၄၀% ႏႈန္းေလာက္က (asymptomatic) ေရာဂါ လကၡဏာ မျပပဲ ပုိးသယ္ေဆာင္ႏုိင္သူေတြျဖစ္ျပီး)၊ ၂၀% ႏႈန္းက ျပင္းျပင္းထန္ထန္ခံစားရႏုိင္ပါတယ္။  ၅% ႏႈန္းကေတာ့ အလြန္ျပင္းထန္စြာ ခံစားရႏုိင္ျပီး ၂.၂% ၀န္းက်င္ ေလာက္ကေတာ့ ေသဆံုးႏႈန္းရွိပါတယ္။  ကြ်န္ေတာ္ COVID 19 ကို အေၾကာင္းအရာ ေခါင္းစဥ္ေလးေတြနဲ႕ ခြဲျပီး တင္ျပခ်င္ပါတယ္။  လက္ရွိလဲ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ကူးစက္ ခံစားေနရတာ၊ သိျပီးေတြလဲ မ်ားေနျပီ၊ ခုမွ ဘာထျပီး COVID 19 ကို ေရးတာလဲေျပာရင္လဲ ခံရမွာပဲ။  ဒါေပမယ့္ လက္ရွိျဖစ္ေနတာထက္ ဘယ္ေလာက္အထိ ေပရွည္ႏုိင္သလဲဆိုတာကိုပါ ေျပာခ်င္လို႕ပါ။  အင္တာနက္မွာ ဟိုရွာဒီရွာလို႕ ရတဲ့ဟာေလးေတြကို ျမန္မာမႈ႕ျပဳလိုက္ပါတယ္။

 

COVID 19 က ဘာလဲ?

COVID 19 ဆိုတာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား သိျပီသား ဗိုင္းရပ္(စ္) Virus တစ္ခုပါ။  ကိုရိုနာဗိုင္းရပ္မ်ိဳးကြဲတစ္ခု… severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) ပါ။  အမ်ိဳးအစားကေတာ့ Positive-strand RNA virus ထဲမွာပါတဲ့ နန္းၾကိဳးမွ်င္လို မ်က္ေစ့နဲ႕ မျမင္ႏုိင္တဲ့ အလြန္ေသးတဲ့ အေကာင္ေလးပါ။  နည္းပညာ စကားလံုးေတြ တတ္ႏုိင္သေလာက္ဖယ္လိုက္မယ္ေနာ္။  ဖတ္လို႕ ပိုျပီး အဆင္ေျပေအာင္။  အဲ့ဒီအေကာင္းေလးမွာ အဆီအခြံပါတယ္။  အဲ့ဒီအခြံေပၚမွာ လက္တံေလးေတြရွိတယ္။  ဆပ္ျပာရည္က အဲ့ဒီ အဆီအခြံကို ျပိဳကြဲေအာင္လုပ္ႏုိင္စြမ္းရွိတယ္။  အခြံေပါက္ရင္ အထဲက အေကာင္ေသေရာ။  အဲ့ဒါေၾကာင့္ လက္ကို ဆပ္ျပာနဲ႕ ခဏခဏေဆးဖို႕ လိုအပ္တာပါ။

အဲ့ဒီအေကာင္ေလးေတြက သူ႕ဟာသူ မ်ိဳးမပြားႏုိင္ဘူး။  Host လို႕ေခၚတဲ့ သူတို႕ တြယ္ကပ္လို႕ရတဲ့ သတၱ၀ါ၊  အခု COVID 19 ဆိုရင္ လူေတြရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းမွာ ရွိတဲ့ ဆဲလ္ေတြကို တြယ္ကပ္ႏုိင္ျပီး ၀င္ေရာက္ခုေအာင္းကာ အဆမတန္ မ်ိဳးပြားထုတ္ႏုိင္ပါတယ္။  အဲ့ဒီေတာ့ Positive-strand RNA virus ေတြထဲမွာ COVID-19 virus အပါအ၀င္ အသည္းေရာင္အသား၀ါ C ပိုး၊  ငွက္ဖ်ားပိုး၊ SERS၊ MERS စတဲ့ ဗုိင္းရပ္စ္ေတြလဲ အုပ္စု၀င္ေတြလို႕ ေျပာပါတယ္။

 

COVID 19 ဘယ္ကစလဲ၊ ဘယ္လိုစလဲ?

ေျပာရရင္ေတာ့ သူ႕ ဘိုးေဘးေတြအေၾကာင္းက စရမယ္ထင္ပါတယ္။  ဗိုင္းရပ္စ္ဆိုတဲ့ သက္ရွိအရာက ကြ်န္ေတာ္တို႕နဲ႕ ေရာေထြးအသားက်ေနတာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာလွပါျပီ။  ဒီအေကာင္ေတြက ကပ္ပါးေတြပါ။  သူတို႕ အသက္ရွင္သန္ဖို႕ Host တစ္ခုလိုပါတယ္။  တိရိစၦာန္၊ လူ၊ အပင္ေတြအပါအ၀င္ ဘက္တီရီးယားေတြအထိေအာင္ ၀င္ေရာက္ကပ္ခို၀င္ျပီး ေနာက္ထပ္ မ်ိဳးေတြ ထပ္ထပ္ျပီး ပြားပါတယ္။  ဗိုင္းရပ္စ္ေတြထဲမွာ DNA မ်ိဳးစိတ္ နဲ႕ RNA မ်ိဳးစိတ္ ဆိုျပီး အထိက အုပ္စု ႏွစ္ခုခြဲျပီး ေလ့လာတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။   ဒီ COVID 19 က positive strand RNA အမ်ိဳးအစားပါ။  ဒီကပ္ပါးေကာင္ေတြက ေတာရိုင္း ငွက္ေတြကိုယ္ထဲမွာ နဂိုထဲက ရွိေနတာပါ။  အဲ့ဒီကေနမွ ၾကားခံ အေကာင္တစ္ေကာင္ေကာင္ကို ကူးတယ္၊ ေနာက္ အဲ့ဒီ ၾကားခံ တိရိစၦာန္ေတြကေနတစ္ဆင့္ လူကို ကူးစက္တာပါ။  ကြ်န္ေတာ္တို႕ အသားက်ေနတဲ့ ရာသီတုပ္ေကြး ဗုိင္းရပ္စ္၊ ၾကက္ငွက္ တုပ္ေကြး၊ ၀က္တုပ္ေကြး - H1N1 စတဲ့ ဗုိင္းရပ္စ္ေတြ ကေတာ့ negative-sense, single-stranded, segmented RNA ဗိုင္းရပ္စ္ပါ။ ဆိုေတာ့ RNA ဗိုင္းရပ္အုပ္စု၀င္ျဖစ္ေပမယ့္ သဘာ၀ မတူညီပါဘူး။ 

ရာသီတုပ္ေကြး H1N1 influenza A စတာကေတာ့ စပိန္တုပ္ေကြးဆိုျပီး လူသိမ်ားပါတယ္။  ၁၉၁၈ ကေန စလိုက္တာ ၁၉၂၀ အထိ ၄ ႏွစ္ၾကာခဲ့ျပီး ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ ၃ ပံု ၁ ပံု ကူးစက္ခံခဲ့ရျပီးေတာ့ သန္း ၂၀ နဲ႕ သန္း ၅၀ ၾကား အဲ့ဒီ တုပ္ေကြးေၾကာင့္ ေသဆံုးခဲ့ရတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။  စုစုေပါင္း ပထမလိႈင္းကေန စတုတၳလိႈင္းအထိ ကူးစက္မႈ႕လိႈင္း ၄ ၾကိမ္ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။

Spanish Flu ရဲ႕ သားစဥ္ေျမးဆက္ဗိုင္းရပ္စ္ေတြကေတာ့ ေခတ္အဆက္ဆက္ ဟိုနားေပၚလိုက္ ဒီနားေပၚလိုက္နဲ႕ ကူးစက္မႈ႕ႏႈန္းမ်ားတဲ့ H1N1 (၀က္တုပ္ေကြး) ဆိုျပီး ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာ ျဖစ္လိုက္တာ တစ္ကမၻာလံုး လူသန္း ၇၀၀ ေက်ာ္ ကေန သန္း ၁၄၀၀ ေက်ာ္ ၀န္းက်င္ ကူးစက္ခံရတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။  ဒါဟာ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ကမၻာ့လူဦးေရရဲ႕ ၁၁ ရာခုိင္ႏႈန္းကေန ၂၁ ရာခိုင္ႏႈန္းၾကားရွိပါတယ္။ ေသဆံုးႏႈန္းရွိခဲ့ေပမယ့္ ပံုမွန္ တုပ္ေကြးေၾကာင့္ ေသတဲ့ လူဦးေရ ပမာဏေလာက္ပဲ ရွိတယ္လို႕ ခန္႕မွန္းခဲ့ၾကပါတယ္။

COVID 19 ဗိုင္းရပ္မ်ိဳးတူ SARS (SARS-CoV or SARS-CoV-1) ကေတာ့ ၂၀၀၂-၂၀၀၄ ၾကားထဲမွာျဖစ္ခဲ့ျပီး တရုတ္ႏိုင္ငံ ဂြမ္တံုးက စခဲ့တာပါ။  အဲ့ဒီတုန္းက ႏုိင္ငံတစ္ကာမွာ လူ ၈ ေထာင္ေက်ာ္ကူးစက္ခံခဲ့ရျပီးေတာ့ ၈၀၀ ေက်ာ္ေသဆံုးခဲ့တဲ့အတြက္ ေသဆံုးႏႈန္းဟာ ၁၀% ရွိပါတယ္။  အလြန္ ျပင္းထန္ပါတယ္။

အာဖရိက ျဖစ္တဲ့ Ebola Virus အီဘုိလာ ဗုိင္းရပ္စ္ဆိုရင္ အရမ္းျပင္းထန္ပါတယ္။  ေရာဂါကူးစက္မိရင္ ၂၅% ကေန ၉၀% အထိ အသက္ရွင္ဖို႕ အခြင့္အလမ္း မရွိပါဘူး။  သူက လူရဲ႕ ေသြး၊ ခႏၶာကိုယ္က ထြက္တဲ့ အရည္ေတြက တစ္ဆင့္ ကူးစက္တာပါ။  ၂၀၁၉ မွာေတာ့ အေမရိကန္က အီဘိုလာအတြက္ ကာကြယ္ေဆးတစ္မ်ိဳး ထုတ္လုပ္ႏုိင္ခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။  ကာကြယ္ေဆးပဲရွိျပီးေတာ့ ကုသေဆး အေနနဲ႕ကေတာ့ သိပ္မယ္မယ္ရရ မရွိပါဘူး။

ခု COVID 19 (SARS-Cov-2) ဘယ္ကစလဲဆိုရင္ေတာ့ အားလံုးသိျပီးတဲ့အတုိင္း တရုတ္ႏုိင္ငံ ၀ူဟန္ျမိဳ႕ကေန ၂၀၁၉ ဒီဇင္ဘာလေလာက္မွာ  စျပီး ေတြ႕တာျဖစ္ပါတယ္။  ဘယ္လိုစလဲ ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကေတာ့ ခုခ်ိန္အထိ အေျဖမရွိေသးပါဘူး။  ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ ဘယ္ၾကားခံ တိရိစၦာန္ ဒါမွမဟုတ္ ႏုိ႕တိုက္သတၱ၀ါ ကေန လူကိုကူးစက္သလဲဆိုတဲ့ အေျဖကို သဲလြန္စမရလို႕ပါ။  COVID 19 ရဲ႕ ျပင္းထန္မႈ႕ ေသဆံုးႏႈန္းကေတာ့ ခုခ်ိန္ထိ တစ္ကမၻာလံုး အေနနဲ႕ၾကည့္ရင္ ၂.၂ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္။  ဒါဟာ ပံုမွန္ တုပ္ေကြးထက္ ၁၀ ဆ ပိုမ်ားျပီး  SARS (SARS-CoV-1) ေလာက္ေတာ့ ျပင္းထန္မႈ႕မရွိတာကို ေတြ႕ရမွာပါ။

 

COVID 19 ဟာ သမရိုးက် ဗုိင္းရပ္စ္လား?

ဒါဟာလည္း လက္ရွိ အျငင္းပြားေနတဲ့ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုပါ။

စမ္းသပ္ခန္းကေန လူေတြက ထုတ္လုပ္ျပီး ျဖန္႕လုိက္တာလား? – လက္ရွိျဖစ္ေနတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ RNA ကို စမ္းသပ္ေလ့လာမႈ႕ေတြအရေတာ့ လူလုပ္ဗိုင္းရပ္စ္ဆိုတဲ့ သဲလြန္စကို မေတြ႕ရွိရေသးပါဘူး။

ၾကားခံ တိရိစၦာန္ ဒါမွမဟုတ္ ႏုိ႕တုိက္သတၱ၀ါကေန လူကို ကူးစက္တာလား? - ဒီအတြက္ သဲကြဲတဲ့ အေျဖ မရေသးပါဘူး။  ၂၀၀၂ SARS မွာတုန္းကေတာ့ လင္းႏို႕ေတြကေန ေျမြပါလို႕ေခၚမလား (Civet Cat) ဆိုတဲ့ အေကာင္ေတြဆီကို ကူး၊ အဲ့ဒီကတစ္ဆင့္ လူကိုကူးတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ေတာင္အာဖရိက အလြန္ျပင္းထန္တဲ့ အီဘိုလာဗိုင္းရပ္စ္ ဆိုရင္လည္း လင္းႏို႕ေတြကတစ္ဆင့္ လူေတြ လင္းႏို႕ေတြကို ကိုင္တြယ္ စားေသာက္တာမွ ကူးစက္တယ္လို႕ သိရပါတယ္။  ၂၀၁၂ ေဆာ္ဒီမွာ စျဖစ္တဲ့ ကုလားအုပ္တုပ္ေကြး၊ Mars ဗိုင္းရပ္စ္ကေတာ့ လင္းႏုိ႕ေတြကေန ကုလားအုပ္ေတြဆီကို ကူး၊  အဲ့ဒီကတစ္ဆင့္ လူကို ကူးတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။  Mars အတြက္လည္း ကာကြယ္ေဆး မရွိေသးပါဘူး။

စမ္းသပ္ခန္းက လင္းႏို႕ေတြဆီက ကိုရိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကို လူေတြက မ်ိဳးကြဲျဖစ္ေအာင္ အသြင္ေျပာင္းစမ္းသပ္ေနရင္းနဲ႕ အမွတ္မထင္ အျပင္ကို leak ျဖစ္သြားတာလား? – အရင္ ထရမ့္အစိုးရလက္ထက္တုန္းကေတာ့ ဒီလို သီအိုရီ ေျပာခဲ့ေပမယ့္ သိပ္ျပီးေတာ့ မတြင္က်ယ္ခဲ့ပါဘူး။  ဒါေပမယ့္ အခု ဘုိင္ဒန္ အစိုးရလက္ထက္မွာ ဒီ သီအိုရီရဲ႕ အစကုိ ပိုျပီးေတာ့ ဆြဲထုတ္လာပါတယ္။  ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ ၾကားခံ သတၱ၀ါရဲ႕ ေျခရာကို ခုခ်ိန္ထိ မခံမိေသးလို႕ပါ။  လင္းႏို႕ေတြမွာ မ်ိဳးစိတ္တူ ကိုရိုနားဗုိင္းရပ္စ္ေတြကို သယ္ေဆာင္ေနတာ ၁၀ စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာရွိေနတာ သိရွိခဲ့ျပီးပါျပီ။  ဒါေပမယ့္ COVID-19 ဆိုျပီး ျဖစ္မလာခဲ့ပါဘူး။  ေလာေလာဆယ္ေတာ့ ေရာဂါအေၾကာင္း အဓိကေျပာခ်င္လို႕ က်န္တဲ့ဟာေတြ ခဏ ေဘးဖယ္ထားပါရေစ။  ဒီေရာဂါနဲ႕ ဘယ္လိုဆက္ျပီး စခန္းသြားမလဲဆိုတဲ့ အေၾကာင္းေလးကို ေျပာပါရေစ။

 

COVID 19 ဘယ္လို ကူးစက္သလဲ?

အဓိကအားျဖင့္ လူ မွ လူ ကို ကူးပါတယ္။  အမ်ားအားျဖင့္ အသက္ရႈ႕လမ္းေၾကာင္းမွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္ပါတယ္။  COVID 19 ကူးစက္ခံထားရတဲ့ လူ  အသက္ရႈတာ၊ စကားေျပာတာ၊ ေခ်ာင္းဆိုးတာ၊ ႏွာေခ်တာ၊ သီခ်င္းဆိုေနတာ ကတစ္ဆင့္ အနီးအနားမွာ ရွိတဲ့ အျခားလူေတြရဲ႕ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္း ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္ေတြထဲကို ၀င္ျပီး ကူးစက္ပါတယ္။ 

ေရာဂါကူးစက္ခံရတဲ့ လူဆီကေန ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေတြ ဘယ္ေလာက္အထိ ပ်ံႏွံႏုိင္လဲဆိုတာကေတာ့ ခုခ်ိန္အထိ ေလ့လာေနတုန္းပါ။  WHO က အရင္တုန္းကေတာ့ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ေလထုထဲမွာ အၾကာၾကီး မေနႏုိင္ပဲနဲ႕ ၾကမ္းေတြ၊  အရာ၀တၱဳေတြေပၚကို Droplets အမႈန္ေလး ေတြအေနနဲ႕ က်သြားပါတယ္။   အဲ့ဒီ Droplets ေတြကို ထိမိ၊ ကိုင္မိတဲ့ လူေတြရဲ႕ လက္၊  အ၀တ္အစား၊ အသံုးအေဆာင္စတာေတြမွာ ပိုးေတြကပ္ပါသြားျပီး  လူေတြက အဲ့ဒီ လက္နဲ႕ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္၊ မ်က္ေစ့ကို ကိုင္တြယ္ ပြတ္သပ္မိတာကတစ္ဆင့္ ေရာဂါကူးစက္တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။  အခုေတာ့ ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရသူရဲ႕ ပတ္၀န္းက်င္ ေလထုထဲမွာပါ ေရာဂါပိုး နာရီ အေတာ္ၾကာေအာင္ ပ်ံႏွံတယ္ဆိုတဲ့ စာတမ္းေတြ၊ ေတြ႕ရွိမႈ႕ေတြကို တင္ျပလာၾကပါတယ္။  ဒီအတြက္ တရား၀င္ ေလထုမွ တစ္ဆင့္ ကူးစက္တယ္လို႕ မေၾကျငာေသးေပမယ့္ airborne transmission ျဖစ္ႏုိင္ေျခရွိတယ္လို႕ WHO က ေျပာထားပါတယ္။

 

COVID 19 ကူးစက္မႈ႕ကေန ဘယ္လို ကာကြယ္မလဲ?

ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား အစိုးရေတြကေတာ့ လုိက္နာရမယ့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို ခ်မွတ္ထားေတာ့ လူတုိင္းနဲ႕ ရင္းႏွီးေနေလာက္ပါျပီ။  ကာကြယ္ဖို႕ကေတာ့ ခုလို outbreak ကာလၾကီးမွာ ေျပာရခက္တယ္။  ကံ၊ ဥာဏ္၊ ၀ီရိယ ၃ ခု ဆံုဖို႕ လိုပါတယ္။  အေၾကာင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးျဖစ္တယ္လို႕ပဲ ဆိုရမလိုပဲ။  ကုိယ့္ရဲ႕ ကံအေပၚလည္းမူတည္တယ္၊ အသိဥာဏ္ ဆင္ျခင္တံု႕တရား လက္ကိုင္ထားဖို႕လဲလိုတယ္၊  ၾကိဳးစားအားထုတ္မႈ႕ ၀ီရိယလည္း အမ်ားၾကီးလိုပါတယ္။

ခုလို outbreak ကပ္ေရာဂါ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ႕လို႕ မရတဲ့ အခ်ိန္မွာ မကူးစက္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲဆိုတာကေတာ့ စိန္ေခၚမႈ႕တစ္ခုလိုပါပဲ။  ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ေျပာတဲ့အခ်က္ေတြကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ဟင္… အဲ့ဒီလိုဆို ဘယ္လိုလုပ္ ေနထုိင္ စားေသာက္လို႕ရေတာ့မွာလဲ၊ ေသာက္ပိုေတြ၊ အဲ့ဒီေလာက္ ေၾကာက္ေနရရင္ ဘယ္ျဖစ္ေတာ့မွာလဲလို႕ ေတြးတဲ့လူ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိမွာပါ။ ခုခ်ိန္မွာ လူမႈ႕ကူညီေရး အသင္းေတြ၊ ပရဟိတ အသင္းေတြနဲ႕ လူငယ္ေတြ ၀ုိင္း၀န္းျပီး COVID 19 ေရာဂါခံစားေနရတဲ့လူေတြကို လိုအပ္တဲ့ အကူအညီေတြ၊ ပံပိုးမႈ႕ေတြ လုပ္ေပးေနတဲ့အတြက္ အရမ္းကို ေက်းဇူးတင္မိပါတယ္။  ဒီ အသင္းအဖြဲ႕ဟာ သူတို႕ တတ္ႏုိင္တဲ့ စြမ္းအား၊ ေငြေၾကး၊ အရင္းအျမစ္ေတြကို ညွစ္ထုတ္ျပီး အသက္ကို ပဓာန မထားပဲ ကူညီေပးေနၾကတာပါ။  သူတို႕မွာလည္း အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိပဲ ကူညီေပးႏုိင္ပါတယ္။   ကူးစက္ခံရသူ ပိုပိုျပီး မ်ားလာတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲ့ဒီ ၀န္ကို ၾကာရွည္ထမ္းထားႏုိင္ဖို႕ ခက္ခဲပါတယ္။  ဆိုလိုခ်င္တာက ကူးစက္မႈ႕ႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ဖို႕ ကြ်န္ေတာ္တို႕ အားလံုး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႕ လိုပါတယ္။ 

မိုးေရထဲသြားရင္ မိုးစိုမယ္။  မိုး မ်ားမ်ားရြာရင္ မ်ားမ်ားစိုမယ္၊  မိုးနည္းနည္းရြာရင္ နဲနဲ စိုမယ္။  ဒီသေဘာပါပဲ။  ဗုိင္းရပ္စ္ မ်ားမ်ား ရွိတဲ့ေနရာသြားရင္ ကူးစက္ႏိုင္ေျခ မ်ားမယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္နဲနဲ ရွိတဲ့ ေနရာကို သြားရင္ ကူးစက္ႏုိင္ေျခနဲမယ္။  မိုးရြာလို႕ အိမ္ထဲမွာေနရင္ မုိးမစိုဘူး။  မိုးရြာတာကေတာ့ မ်က္ေစ့နဲ႕ ျမင္ႏုိင္တယ္၊  ဗိုင္းရပ္စ္ အနဲအမ်ားကေတာ့ မ်က္ေစ့နဲ႕ မျမင္ႏုိင္တဲ့အတြက္ အသိဥာဏ္ ဆင္ျခင္တံုတရားနဲ႕ ဆင္ျခင္ရမွာေပါ့။   အဓိက ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ viral load ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္ဖို႕ပါ။  ခႏၶာကိုယ္ထဲကို အေကာင္ေတြ အမ်ားၾကီး၀င္သြားတာနဲ႕ နည္းနည္းေလး၀င္သြားနဲ႕၊ လံုး၀ မ၀င္တာနဲ႕ကေတာ့ မိုးေရစိုတာ အနည္းအမ်ားလိုပဲ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ႕ရွိေစပါတယ္။

 

အဓိကကေတာ့ ဒီေရာဂါဟာ လူ ကေန လူ ကို အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းကတစ္ဆင့္ ကူးစက္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ 

နံပါတ္ ၁ - လူ

အခု COVID 19 ကေတာ့ လူ - လူ ခ်င္း ကူးစက္ေနတဲ့ ေရာဂါပါ။  အဲ့ဒီေတာ့ လူေတြနဲ႕ တတ္ႏုိင္သမွ် ေ၀းေ၀းေနပါ။  ခပ္ခြာခြာေနပါ။  လူစု လူေ၀းေတြ႕ရင္ ေကြ႕ပတ္ေရွာင္သြားပါ၊ အဲ့ဒီအထဲကို ၀င္မသြားပါနဲ႕။  အျပင္ကုိ တတ္ႏုိင္သေလာက္ မထြက္ပါနဲ႕။  စကားအမ်ားၾကီး မေျပာပါနဲ႕၊  စကားအမ်ားၾကီးေျပာတဲ့လူေတြ႕ရင္၊  ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်ရင္ အားမနာပါနဲ႕  ခပ္ေ၀းေ၀းကို အျမန္ဆံုးသြား ထြက္သြားလိုက္ပါ။  ကုိယ္တုိင္လည္း ေခ်ာင္းဆိုး၊ ႏွာေခ်ရင္ Mask တပ္ထားရင္ေတာင္၊  တံေတာင္ဆစ္ေကြးထဲကို ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးပါ။  အရင္တုန္းက အသီးေတြ၊ အရြက္ေတြ၊ ေရေမႊးေတြေတြ႕ရင္ အနံခံၾကည့္တဲ့ အက်င့္ကို ေဖ်ာက္ပါ။  အမ်ားသံုးေနရာေတြမွာ လက္ရန္းေတြ၊ ထုိင္ခံုေတြ ေတြ႕ရင္ အရင္လိုမ်ိဳး ေစြ႕ကနဲ မထိုင္ပါနဲ႕၊   မျဖစ္ႏိုင္လြန္းမွ ကိုင္ပါ၊ ထုိင္ပါ။  ျပီးတာနဲ႕ သတိရတာနဲ႕ လက္ကို ဆပ္ျပာနဲ႕ ခ်က္ခ်င္းေဆးပါ မဟုတ္ရင္ေတာင္ အရက္ပ်ံပါ၀င္မႈ႕ႏႈန္းမ်ားတဲ့ လက္ေဆးေရနဲ႕ ေဆးပါ။

အျပင္ထြက္တုိင္း၊  အိမ္ကို ဧည့္သည္လာတုိင္း Mask တပ္ပါ။  အၾကာၾကီး အျပင္မွာ မေနပါနဲ႕၊ ဧည့္သည္ကိုလည္း ျဖစ္ႏုိင္သမွ် ျမန္ျမန္ျပန္လႊတ္ပါ။   သူမ်ားအိမ္ကိုလည္း အေၾကာင္းမရွိရင္ သြားမလည္ပါနဲ႕၊  သူငယ္ခ်င္းေတြ ပံုမွန္ ဆံုေနၾက၊ ခုခ်ိန္မွာလည္း ဆံုခ်င္တာေပါ့။  ဒါေပမယ့္ အေျခအေနကို နားလည္ျပီး သည္းခံပါ။

အိမ္မွာ အသက္ၾကီးတဲ့ လူရွိမယ္၊ ေရာဂါအခံလူရွိမယ္၊ ျပီးေတာ့ ေန႕စဥ္ အလုပ္သြားေနရတဲ့ လူရွိမယ္ဆိုရင္ ပိုျပီး ဂရုစိုက္ရပါမယ္။   အလုပ္ေန႕စဥ္သြားေနတဲ့လူနဲ႕ သက္ၾကီးရြယ္အိုနဲ႕ကို ထိစပ္မႈ႕ တတ္ႏုိင္သမွ် ေလွ်ာ့ခ်ဖို႕လိုပါတယ္။  ဒါဟာ ပစ္ထားလို႕ ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။  ေႏြးေထြးတဲ့ အားေပးစကားေတြ ေျပာပါ။ လူ လူခ်င္း အနီးကပ္ထိေတြ႕မႈ႕မရွိေအာင္ပဲ ေရွာင္ပါ။   ထမင္းလက္ဆံုစားတာ၊  တီဗီအတူတူ ပူးကပ္ထုိင္ၾကည့္တာ၊  အနီးကပ္ စကားအၾကာၾကီး ထုိင္ေျပာတာေတြကို သက္ၾကီးပိုင္းလူေတြနဲ႕ တတ္ႏိုင္သမွ် မလုပ္ပဲ ေရွာင္ႏုိင္သမွ် ေရွာင္ပါ။  အလုပ္လုပ္ျပီး အျပင္က ျပန္လာရင္ လက္ကို တန္းေဆးပါ၊ အျပင္က ျပန္လာတဲ့ အ၀တ္အစားေတြကို မခါပါနဲ႕၊  တတ္ႏုိင္သေလာက္ ေန႕ခ်င္းေလွ်ာ္ပါ၊ အိမ္ေနရင္းအ၀တ္ အထူးသျဖင့္ အိပ္ယာ၀င္ အ၀တ္ေတြနဲ႕ အျပင္ကျပန္လာတဲ့ အ၀တ္ေတြ မထိေတြ႕ေအာင္ ဂရုစိုက္ပါ။   အိပ္ယာေပၚမွာ လူးလိုက္ရင္ ေခါင္းအံုး ေစာင္ေတြကေန တစ္ဆင့္ အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္းထဲကို ၀င္ႏုိင္မႈ႕ႏႈန္း မ်ားပါတယ္။  မၾကာခဏ ဆိုသလို အ၀င္အထြက္မ်ားတဲ့ေနရာေတြကို ဆပ္ျပာရည္နဲ႕ ၾကမ္းတုိက္ေပးပါ။

ေနမေကာင္းျဖစ္ရင္ အိမ္မွာေနပါ၊  အိမ္က လူေတြနဲ႕ မေတြ႕ေအာင္ တတ္ႏုိင္သမွ် အခန္းေအာင္းေနပါ။  လူမမာ သတင္းေမးရင္ ဖုန္းနဲ႕ေမးပါ၊ သတင္းေမးခ်င္ယံုနဲ႕ေတာ့ လူနာအိမ္ကို မသြားပါနဲ႕။  တစ္ကယ္လို႕ မျဖစ္မေန ကိုယ္တုိင္ ျပဳစုခ်င္တယ္ဆိုရင္ သြားလုိက္ျပန္လုိက္မလုပ္ပါနဲ႕။  လူနာအိမ္မွာပဲေနျပီး လူနာေနျပန္ေကာင္းျပီး ၁၄ ရက္ေလာက္ၾကာတဲ့အထိ မိမိအိမ္ကို ျပန္မလာပါနဲ႕။  ကိုယ္တုိင္ ေနေကာင္းျပီး စိတ္ခ်ရတဲ့ အေျခအေနေရာက္မွ မိမိအိမ္ကို ျပန္လာပါ။

အထက္မွာ ေရးထားတဲ့ အရာေတြအားလံုးရဲ႕ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္က လူ - လူ ခ်င္း ထိေတြ႕မႈ႕ကေန ေရာဂါပိုး ကူးစက္မႈ႕ ေလွ်ာ့က်ေစရန္ ရည္ရြယ္ပါတယ္။

 

 

နံပါတ္ ၂ - Mask တပ္၊ လက္ကို ခဏ ခဏ ဆပ္ျပာနဲ႕ေဆး

အဲ့ဒီ Mask တပ္ပါ ဆိုတဲ့ ေနရာေလးမွာ ကြ်န္ေတာ္ မတူကြဲျပားတဲ့ ခံယူမႈ႕ ၂ မ်ိဳးကို သတိထားမိတယ္။  ဂ်ပန္မွာဆိုရင္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား COVID 19 မျဖစ္ခင္ကတည္းက Mask တပ္ၾကတဲ့ အေလ့အထကို ယဥ္ေက်းမႈ႕ တစ္ရပ္လို ထြန္းကားေနခဲ့ပါတယ္။  သူတို႕ ဘာျဖစ္လို႕ Mask တပ္တာလဲ ေမးရင္ သူတို႕ ေရာဂါကူးစက္ခံရမွာထက္ သူတို႕ဆီကေရာဂါ သူမ်ားေတြဆီကို မျပန္႕ေအာင္ ကာကြယ္ေပးတဲ့အေနနဲ႕ တပ္တာပါ။  ရာသီတုပ္ေကြးျဖစ္ရင္၊ သူတို႕ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုး ေနမေကာင္းျဖစ္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ Mask ၀တ္ထားၾကတာပဲ။  စိတ္ဓာတ္က အဓိကလို႕ ေျပာခ်င္ပါတယ္။  ခြဲစိတ္ခန္းမွာ ဆရာ၀န္ေတြခြဲစိတ္ရင္ Mask တပ္ရတဲ့ အဓိက ရည္ရြယ္ခ်က္က ဆရာ၀န္ေတြဟာ သူတို႕ဆီက ေရာဂါကို ခြဲစိတ္ခံလူနာဆီကို မျပန္႕ႏွံေစရန္ အဓိက ရည္ရြယ္ပါတယ္။  ဒါဟာ ေစတနာနဲ႕ လုပ္ေပးတာပါ။  ကြ်န္ေတာ္တို႕ ျမန္မာေတြ ေစတနာေကာင္းၾကပါတယ္။  အဲ့ဒီ ေစတနာကို Mask တပ္ျခင္းအားျဖင့္လည္း ျပသလို႕ရပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေတြ႕ေနရတာက Mask ေတာ့ တပ္ထားတယ္၊  ႏွာေခ် ေခ်ာင္းဆိုတဲ့အခ်ိန္မွာ Mask ေလးကို မျပီးေတာ့ ေလထဲကို အားရပါးရ အဟြတ္ အဟြတ္၊  ဟပ္ခ်ိဳး လုပ္ပစ္လိုက္တာပါ။  ဒါဆိုရင္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႕ လူတိုင္း Mask တပ္ရျခင္းရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ သဲထဲေရသြန္ အေဟာသိကံ ျဖစ္သြားပါျပီ။  ေနရထုိင္ရ ခက္ခဲတာေတာ့ မွန္ပါတယ္၊  ဒါေပမယ့္ Mask တပ္ရင္းနဲ႕ပဲ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးတာ အက်င့္ျဖစ္ေအာင္ ေလ့က်င့္သင့္ပါတယ္။  Mask ကို ႏွပ္ေခ်းေပသြားရင္ေတာ့ Mask အသစ္ေနာက္တစ္ခု လဲတပ္ေပါ့၊  အ၀တ္နဲ႕ ခ်ဳပ္ထားတဲ့ Mask ဆိုရင္ ျပန္ေလွ်ာ္ေပါ့။  ဒီလိုပဲ စခန္းသြားမွ ဒီေရာဂါရဲ႕ ကူးစက္မႈ႕ကို ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္မွာပါ။  ဒါဟာ လူတုိင္းနဲ႕  ကုိယ့္ပတ္၀န္းက်င္အတြက္ သက္ဆုိင္ပါတယ္။  ဒီပိုစ့္ရဲ႕ အစမွာေျပာခဲ့သလိုပဲ COVID 19 ကူးစက္မႈ႕ရဲ႕ ၈၀%ႏႈန္းဟာ ျပင္းျပင္းထန္ထန္မျဖစ္ဘူး- အဲ့ဒီအထဲက ၄၀% ႏႈန္းေလာက္ ဘာလကၡဏာမွ မျပပဲ လူေကာင္းအတုိင္း ေရာဂါပိုးကို သယ္ေဆာင္ျဖန္႕ျဖဴးႏုိင္ပါတယ္။  ဒီအတြက္ေၾကာင့္ မိမိအတြက္တင္မဟုတ္ပဲ မိမိပတ္၀န္းက်င္အတြက္ Mask ကို အျပင္ထြက္တုိင္း မျဖစ္မေန တပ္သင့္ပါတယ္။

          ေနာက္တစ္ခ်က္က မိမိကိုယ္ကို မကူးစက္ေအာင္ ကာကြယ္တဲ့ သေဘာနဲ႕လည္း Mask တပ္ပါတယ္။  ဒါေပမယ့္ အမ်ားစုသံုးေနတဲ့ Surgical Mask ေတြဟာ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈ႕ ကာကြယ္ဖို႕ထက္၊  ျပန္႕ပြားမႈ႕ကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ေစရန္ ပိုျပီးေတာ့ ရည္ရြယ္ပါတယ္။  လွ်ပ္စစ္သံုးရင္ ဓာတ္မလိုက္ေအာင္ သံုးရပါတယ္။  ဒီလိုပဲ Mask တပ္ျပီး ေရာဂါကို ကာကြယ္မယ္ဆိုရင္ Mask ကို စနစ္တစ္က် အသံုးျပဳဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။  Mask တပ္ျခင္းဟာ ျပင္ပက ေလကို Mask ရဲ႕ filer ကေန တစ္ဆင့္ ျဖတ္ေစျပီး အသက္ရႈလမ္းေၾကာင္း ႏွာေခါင္းထဲကို ၀င္ဖို႕အတြက္ ရည္ရြယ္ပါတယ္။  ထိုနည္းတူ မိမိ ခႏၶာကိုယ္က ထြက္လာတဲ့ ေလကို ျပင္ပကို အတားအဆီမရွိ လြတ္လပ္စြာ ပ်ံႏွံမႈ႕မရွိေအာင္ ကာကြယ္ေပးတဲ့ သေဘာလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။   ဒီအတြက္ ဒီရည္ရြယ္ခ်က္ကို ျပည့္စံုေစခ်င္တယ္ဆိုရင္ Mask ကို လံုျခံဳေအာင္တပ္ပါ။  အသက္ရႈၾကည့္လိုက္ရင္ ေဘးဖက္က ေလး၀င္ေနေသးတယ္ဆိုရင္ Mask ကို လိုအပ္သလို ထိန္းညွိေပးပါ။  Mask ကို တပ္ျပီးတာနဲ႕ တတ္ႏုိင္သေလာက္ မ်က္ႏွာကေန ျပန္မခြာပါနဲ႕၊  ေမးေစ့ေအာက္ကို ဆြဲမခ်ပါနဲ႕။  တပ္ထားတဲ့အတိုင္း ရွိပါေစ။  ေမးေစ့ခ်ိတ္တာတို႕ ခြ်တ္လိုက္တပ္လိုက္လုပ္တာတို႕ဟာ Mask ရဲ႕ အတြင္းမ်က္ႏွာျပင္ကို ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ထိေတြ႕မႈ႕ ရာခိုင္ႏႈန္းျမင့္တက္ေစပါတယ္။  

 

နံပါတ္ ၃ -  ကာကြယ္ေဆး

လက္ရွိ မွာေတာ့ မ်ိဳးကြဲေတြ ဆက္လက္ထြက္ေပၚလာတဲ့အတြက္ ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႕ လူနဲ႕ တုိက္ပြဲဟာ ဆက္လက္ အားေကာင္းေနဆဲပါ။  မ်ိဳးကြဲ ထြက္လာတဲ့ အေၾကာင္းကို ေနာက္အပိုင္းမွာ ထပ္ေရးပါ့မယ္။   ကာကြယ္ေဆး ထိုးျခင္းဟာ စာထဲမွာပါတဲ့အတုိင္းပဲ ကာကြယ္ဖို႕ပါ၊  ကုသဖို႕မဟုတ္ပါဘူး။  ဆိုလိုတာက COVID 19 ကူးစက္မခံရေသးတဲ့ လူေတြကို ကူးစက္မႈ႕ကေန ကာကြယ္ဖို႕ပါ။  ေရာဂါ ကုသေဆးကေတာ့ ထိေရာက္မႈ႕ရွိတဲ့ စမ္းသပ္ခ်က္ေတြကို ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ေနတုန္းပါပဲ။  ဒီအတြက္ ေရာဂါကူးစက္ခံရျပီးသား လူေတြထက္ ေရာဂါ ကူးစက္မခံရေသးတဲ့ သက္ၾကီး ရြယ္အိုေတြကို ဦးစားေပး ထိုးႏွံေပးသင့္ပါတယ္၊  ေနာက္ျပီးေတာ့ ေရာဂါကို ၾကံၾကံခံျပီး တိုက္ေပးေနတဲ့ ေရွ႕တန္းက ဆရာ၀န္ေတြ၊ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြ၊ ပရဟိတ ေရာဂါ ေရွ႕တန္းစစ္မ်က္ႏွာျပင္က သူရဲေကာင္းေတြကို ဦးစားေပးထိုးႏွံေပးသင့္ပါတယ္။  သူတို႕ေတြ ျပိဳလဲသြားလို႕ မရပါဘူး။  ေနာက္ တိရိစၦာန္ေတြနဲ႕ အဓိကထိေတြ႕ေနရတဲ့ သား၊ငါး၊ ေစ်းက ၀န္ေဆာင္မႈ႕ေပးတဲ့လူေတြကို ဦးစားေပး ထိုးေပးသင့္ပါတယ္။  ျဖစ္သင့္တာက အဲ့ဒီလိုပါ။

ေနာက္ ကာကြယ္ေဆးရဲ႕ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ႕၊  ဒါကေတာ့ ကာကြယ္ေဆးအမ်ိဳးအစားေတြေပၚမူတည္ပါတယ္။  ၁၀၀% အာမခံခ်က္ရွိတဲ့ ကာကြယ္ေဆးမထြက္ေသးတဲ့အတြက္ ကာကြယ္ေဆးထိုးျပီးလဲ ေစာေစာကလို လူစုလူေ၀းေရွာင္၊ Mask တပ္၊ လက္ေဆး ဒီလုိပဲ လုပ္သြားရမွာပါ။  ကာကြယ္ေဆး မရလို႕ စိတ္ဓာတ္က်ေနတဲ့ ျပည္သူေတြလည္း အားတင္းထားပါ။  အေပၚမွာ ကိုယ္လုပ္ႏုိင္တဲ့ နံပါတ္ ၁ နဲ႕ နံပါတ္ ၂ ရွိေနတဲ့အတြက္ လက္ရွိအခ်ိန္မွာ လုပ္ႏုိင္တဲ့ အလုပ္ကို အေကာင္းဆံုး လုပ္ၾကဖို႕လိုပါတယ္။

 

ဗိုင္းရပ္စ္ ဘာ့ေၾကာင့္ မ်ိဳးကြဲတာလဲ၊ မ်ိဳးကြဲက ဘာေတြလဲ? 

အင္း…  ဗုိင္းရပ္စ္ဟာ အလြန္တရာေသးလွတဲ့ နန္းမွ်င္ေလးတစ္ခုပါ။  သူ႕မွာ ဦးေႏွာက္မပါပါဘူး။  ဆိုလိုတာက သူဟာ ငါ ဟိုလိုအေကာင္ၾကီးျဖစ္ေအာင္၊ ဒီလို အေကာင္ၾကီးျဖစ္ေအာင္ လူေတြကို ဒုကၡေပးလိုက္မယ္ ဆိုတဲ့ အသိဥာဏ္မရွိပါဘူး။  သူ႕ဟာသူလည္း မ်ိဳးမပြားႏုိင္ပါဘူး။  လူေတြရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ထဲကို ၀င္ေရာက္မယ္၊  အဲ့ဒီကေနတစ္ဆင့္ အဆမတန္ မ်ိဳးပြားမယ္။  ဒါ သူ႕သဘာ၀ပါ။  လူေတြလည္း သား သမီးေတြ ေမြးတဲ့အခါ တစ္ေယာက္နဲ႕ တစ္ေယာက္ တသမတ္ထဲ မတူညီၾကပါဘူး။  တစ္ခါ တစ္ေလမွာ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေလးေတြ ပါလာတတ္ပါတယ္။  ဒါက တမင္သက္သက္ဖန္တီးယူတာမဟုတ္ပါဘူး။  ဒီလိုပါပဲ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြလည္း လူ႕ကိုယ္တြင္းကေန မ်ိဳးပြားတဲ့အခါမွာ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ပါတဲ့ ဗီဇေျပာင္းေလးေတြ ပါလာပါတယ္။  အဲ့ဒီမွာတင္ မ်ိဳးကြဲ ဗီဇသစ္ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ ျဖစ္လာတာပါ။  ေရာဂါကူးစက္မႈ႕ႏႈန္း ျမင့္ေလေလ၊  ၾကာေလေလ  ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ မ်ိဳးရိုးဗီဇေျပာင္းဖို႕ အခြင့္အေရးပိုရေလေလ ျဖစ္ပါတယ္။  ဒီအတြက္ ဗိုင္းရပ္ မ်ိဳးကြဲ မျဖစ္ေအာင္ ေလွ်ာ့ခ်ဖို႕ဆိုရင္ ကူးစက္မႈ႕ႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႕ အေရးၾကီးပါတယ္။  မဟုတ္ရင္ မ်ိဳးကြဲေတြ ဆက္တုိက္ထြက္ေပၚလာဦးမွာပါ။  တစ္ခ်ိဳ႕မ်ိဳးကြဲေတြကေတာ့ မူရင္ ဗီဇေလာက္ လူကို ဒုကၡမေပးပဲ ဆက္လက္ရွင္သြားတဲ့ မ်ိဳးကြဲေတြ၊ ေပ်ာက္ကြယ္သြားတဲ့ မ်ိဳးကြဲေတြရွိပါတယ္။  တစ္ခ်ိဳ႕ မ်ိဳးကြဲအုပ္စုေတြကေတာ့ မူရင္ COVID 19 ထက္ကို ပိုမို လက္ေစာင္းထက္လာျပီး  ဗိုင္းရပ္စ္ေတြဟာ သူတို႕ ရွင္သန္ဖို႕အတြက္ ပိုမုိ အားထုတ္လာတာကို ေတြ႕ရမွာပါ။

လက္ရွိမွာေတာ့ Alpha, Beta, Gamma နဲ႕ Delta ဆိုျပီး လူကို ဒုကၡပိုျပီး ေပးတဲ့ ကိုရိုနာဗိုင္းရပ္စ္ မ်ိဳးကြဲ ေလးအုပ္စုကို အေလးထားျပီး ေလ့လာေနၾကရပါတယ္။  အရင္တုန္းကေတာ့ နာမည္ေတြကို ေရာဂါစတင္ ျဖစ္ပြားတဲ့ ေနရာကို အစြဲျပဳျပီးေပးၾကပါတယ္။  ဒါေပမယ့္ အခုေနာက္ပိုင္း WHO က ဒီလို နာမည္ေပးတာဟာ မသင့္ေတာ္ဘူး၊ ႏွိမ္ရာက်တယ္၊ လူတန္းစား ခြဲရာက်တယ္ဆိုျပီး တစ္ျခား နာမည္ေတြ မွည့္ဖို႕ ဆံုးျဖတ္လိုက္ပါတယ္။

Alpha variant မ်ိဳးကြဲဆိုရင္ အဂၤလန္မွာ ၂၀၂၀ စက္တင္ဘာေလာက္မွာ စေတြ႕ျပီးေတာ့ အဂၤလန္ရဲ႕ ကူးစက္မႈ႕ႏႈန္း ၆၀% ေလာက္ဟာ Alpha မ်ိဳးကြဲ ဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈ႕ ခံရပါတယ္။

 

Beta variant မ်ိဳးကြဲကေတာ့ ေတာင္အာဖရိကမွာ စတင္ေတြ႕ရျပီးေတာ့ ဗိုင္းရပ္မွာပါတဲ့ အခြံလက္တံေလးေတြကို မူလဗီဇထက္ လူ႕ရဲ႕ ဆဲလ္ကို ပိုျပီး လွ်င္ျမန္စြာ တြယ္ကပ္ႏုိင္ပါတယ္။

 

Delta variant - အႏိၵယႏုိင္ငံမွာ စတင္ေတြ႕ရွိျပီးေတာ့ အခုအခါမွာ ႏုိင္ငံတစ္ကာကို ေတာ္ေတာ္ေလးပ်ံႏွံေနပါျပီ။  သူလည္း ကူးစက္မႈ႕ႏႈန္းပိုျမန္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္တစ္ခုပါပဲ။

 

Gamma variant - ဘရာဇီးမွာ စတင္ေတြ႕တာပါ။  ဘရာဇီးမွာ အေျခစိုက္ေနထုိင္တဲ့ ဂ်ပန္လူမ်ိဳးေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားပါတယ္။  သူတို႕ေတြ ဂ်ပန္ကို အလည္အပတ္ ျပန္လာၾကတဲ့အခါ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွာလည္း Gamma variant ကို ေတြ႕ပါတယ္။

 

ေနာက္ထပ္ ေစာင့္ၾကည့္ေလလာေနတဲ့ မ်ိဳးကြဲေတြကေတာ့ Epsilon, Eta, Iota နဲ႕ Kappa တို႕ျဖစ္ပါတယ္။  ဆက္လက္ျပီးေတာ့ ေရာဂါကူးစက္မႈ႕ကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္သေရြ႕ မ်ိဳးကြဲေပါင္းမ်ားစြာ ဆက္လက္ထြက္ေပၚေနဦးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

 

COVID-19 Virus ဘယ္လုိ အျမစ္ျဖတ္တုိက္ထုတ္မလဲ?

ဒီအတြက္ အေျဖက No ပါ။  အျမစ္ျဖတ္ တိုက္ထုတ္ဖို႕ မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။  ဒီ COVID 19 ဗိုင္းရပ္စ္ (SARS-CoV-2)ဟာ ကမၻာေပၚမွာ ဆက္လက္တည္ရွိသြားမွာပါ။  ဒီ ကိုရိုနာ ဗိုင္းရပ္စ္မွ မဟုတ္ဘူး ေခြးရူးပ်ံဗိုင္းရပ္စ္၊ AIDS ဗိုင္းရပ္စ္၊  အသဲေရာင္အသား၀ါ C ဗိုင္းရပ္စ္  စတဲ့ ဒီအေကာင္ေလးေတြဟာ ကမၻာၾကီးေပၚမွာ လူေတြနဲက အတူယွဥ္တြဲ ေနထုိင္ ဆက္လက္တည္ရွိေနဦးမွာပါ။   ဒီဗိုင္းရပ္စ္ဟာ ပံုမွန္ ရာသီတုပ္ေကြးလိုပဲ လူေတြဆီကို အလည္လာလိုက္ ျပန္ထြက္သြားလိုက္နဲ႕ ဆက္လက္တည္ရွိသြားမွာပါ။  သူတို႕ဟာ ကပ္ပါးပိုးေတြျဖစ္ပါတယ္။  Host လို႕ေခၚတဲ့ သတၱ၀ါ (ဥပမာ-လူ) ေတြ တည္ရွိေနသမွ် ကာလပါတ္လံုး ကပ္ပါးပိုးေတြလည္း ရွင္သန္ တည္ရွိေနမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဒါဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ဘာလုပ္ႏုိင္လဲ?  ကြ်န္ေတာ္တို႕ လုပ္ႏုိင္ေျခရွိတာကေတာ့ ဒီေရာဂါကို Pandemic ကူးစက္ျမန္ ကပ္ေရာဂါဆိုးၾကီး အသြင္ကေန ပံုမွန္ ရာသီတုပ္ေကြးေလာက္အဆင့္ေလာက္အထိကို ေရာက္တဲ့အထိ ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္ဖို႕ ၾကိဳးစားရမွာပါ။  ဘယ္လိုပံုစံနဲ႕ ေလွ်ာ့ခ်လို႕ရမလဲ?  အေတာ့္ကို ေျဖရခက္တဲ့ ေမးခြန္းပါ…  ဒီလုိ ရာသီတုပ္ေကြးေရာဂါလို ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္ဖို႕ ေအာက္ပါအေၾကာင္းအရာေတြ ညီညႊတ္မွ ကပ္ေရာဂါအျဖစ္ကေန လြတ္ေျမာက္ႏုိင္မွာပါ။

-       ၁။  ကာကြယ္ေဆး

ျပည္သူေတြ ကာကြယ္ေဆးထိုးႏုိင္ေပးႏုိင္မႈ႕ ပမာဏ ျမင့္တက္လာဖို႕လုိပါတယ္။  Pfizer, Modena, Astrazeneca, Covishield, Sino Vaccine စသည္ စသည္ အားျဖင့္ ကာကြယ္ေဆးေတြအမ်ားၾကီး ေပၚထြက္လာပါျပီ။  ဒါေတြဟာ ၁၀၀% ႏႈန္း ကိုဗစ္ကို မကာကြယ္ေပးႏုိင္ေပမယ့္ ၅၀% အထက္ေတြအထိ မူရင္း ကိုဗစ္မ်ိဳးစိတ္ကို ကာကြယ္ေပးႏုိင္ပါတယ္။  ဆိုလိုတာကေတာ့ ျပည္သူေတြရဲ႕ herd immunity ဥပမာ  လူ ၁ သန္းကို ထိုးေပးလိုက္ရင္ ၅ သိန္းေလာက္မွာ Herd immunity ရေကာင္းရႏုိင္ပါတယ္။

-       ၂။  ကုသေဆး

ကုသေဆးဆိုတာကေတာ့ ဥပမာ - ပံုမွန္ရာသီတုပ္ေကြး ျပင္းထန္ရင္ Tamiflu လိုမ်ိဳး antiviral medicine ဟာထိေရာက္ပါတယ္။  COVID-19 အတြက္ စတင္ကူးျပီး ၄၈ နာရီအတြင္း  ထိုးေပး၊ ေသာက္ေဆး ေပးႏုိင္တဲ့ ေဆး၀ါးအသစ္၊ ေရာဂါ ျပင္းထန္မႈ႕၊ ေသဆံုးႏႈန္း က်ဆင္းေစတဲ့ အာနိသင္ရွိတဲ့ ေဆးအသစ္မ်ိဳး ေပၚထြက္လာဖို႕လိုပါတယ္။  ဒါဟာ ကိုဗစ္ေၾကာင့္ ေသဆံုးႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးေစမွာပါ။

 

-       ၃။ Herd Immunity

Herd Immunity ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ႏွစ္မ်ိဳးအၾကမ္းဖ်င္းေျပာရမွာပါ။  ကာကြယ္ေဆး vaccination ထိုးေပးတယ္ဆိုတာကလည္း ကိုဗစ္မ်ိဳးနဲ႕ ဆင္တဲ့ ပိုးတစ္မ်ိဳးကို ခႏၶာကိုယ္ထဲကို ထိုးသြင္းျပီးေတာ့ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ကိုဗစ္ဗိုင္းရပ္စ္ကို ခံႏိုင္စြမ္းအားတက္လာေအာင္လုပ္ေပးတာပါ။  ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးနဲတဲ့ ကာကြယ္ေဆးေတြဆိုရင္ေတာ့ ေသဆံုးမႈ႕ႏႈန္း နဲနဲ နဲ႕ Herd immunity ရ ႏုိင္ပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခုက ျပည္သူေတြ ေရာဂါပိုး ကူးစက္ခံရျပီး Herd immunity  တက္လာတာပါ။  ဒီနည္းလမ္းကေတာ့ မတတ္သာတဲ့အဆံုး အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သမွ်အေၾကာင္း ခါးစည္းျပီး ခံၾကရတဲ့အေျခအေနပါ။  ေရာဂါ ကူးစက္ခံရျပီးတဲ့ လူေတြမွာလည္း herd immunity တက္လာႏိုင္ပါတယ္။

ဆိုေတာ့ Herd Immunity ရတဲ့ လူဦးေရ ဘယ္ေလာက္ ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္ရွိလာရင္ ကပ္ေရာဂါကို ထိန္းႏုိင္မလဲ ဆိုတဲ့ေမးခြန္းရွိပါတယ္။  စာေတြထဲမွာေတာ့ လူဦးေရရဲ႕ ၈၀% ႏႈန္းေလာက္ Herd Immunity ရရင္ ကပ္ေရာဂါတစ္ခုကို ထိန္းႏုိင္မယ္ဆိုပါတယ္။

လက္ရွိ အစၥေရးမွာေတာ့ လူဦးေရရဲ႕ ၆၀% ႏႈန္းကို ကာကြယ္ေဆး ထိုးေပးျပီးပါျပီ။  ဒါေပမယ့္ ေဆးရံုေတြမွာ လူနာေတြ ထပ္ထပ္ျပီး တိုးလာေနတုန္းပါပဲ။  ဘာျဖစ္လို႕လဲ ဆိုေတာ့ မ်ိဳးကြဲ ဗိုင္းရပ္စ္ အသစ္ေတြေၾကာင့္ပါ။  ဒါကို ၾကည့္ရင္ ကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္းဟာလည္း အတုိင္းအတာတစ္ခု အထိပဲ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ႕ရွိတယ္ဆိုတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးထိုးျခင္းဟာ မူရင္းမ်ိဳးစိတ္ကို ရာခုိင္ႏႈန္းျမင့္ ကာကြယ္ေပးႏုိင္ေပမယ့္ မ်ိဳးကြဲဗီဇေျပာင္း ကိုဗစ္ဗိုင္းရပ္စ္ေတြနဲ႕ ဆိုရင္ ကာကြယ္မႈ႕ အျပည္အ၀ မေပးႏုိင္ဘူးဆိုတဲ့ သေဘာပါ။  ဆိုေတာ့ မ်ိဳးကြဲေတြ ထပ္ထြက္လာရင္ ကာကြယ္ေဆး Booster အသစ္ေတြ ထပ္ထုတ္၊ ထပ္ထိုး ဒီလို circle သြားရင္းနဲ႕ ကူးစက္မႈ႕ႏႈန္းကို ေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္ပါတယ္။

ဆြီဒင္မွာေတာ့ Herd Immunity ရေအာင္ ဒီတုိင္း လႊတ္ထားၾကည့္ လိုက္တာ အလုပ္မျဖစ္ပဲ ပိုဆိုးလာတာေတြ႕ရပါတယ္။ ဆြီဒင္ ဘုရင္ ကားလ္၁၆ ကေတာ့ သူတို႕ရဲ႕ ကိုင္တြယ္မႈ႕နည္းလမ္း မွားခဲ့တဲ့အတြက္ ျပည္သူေတြကို ေတာင္းပန္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီေတာ့ Herd Immunity သေဘာတရားကလည္း မ်ိဳးကြဲဗီဇ ဗိုင္းရပ္ေတြကိုပါ ထည့္တြက္ရင္ ေတာ္ေတာ့ကို ေျပာရခက္တဲ့ အေျခအေနျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခ်က္က ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ immune response ကလည္း ဘယ္ေလာက္အထိ ၾကာၾကာခံမလည္း ဆိုတဲ့အေပၚမွာလည္း မူတည္ပါတယ္။  ဆိုေတာ့ Herd immunity အလုပ္ျဖစ္မျဖစ္ ေလာေလာဆယ္ေတာ့ စမ္းသပ္ေလ့လာ ေနၾကတုန္းပါ။

 

-       ၄။ Containment

ကပ္ေရာဂါ စျဖစ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ႏုိင္ငံေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ Stay at home/ Lockdown ဆိုျပီးေတာ့ containment နည္းစနစ္နဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ဖို႕ၾကိဳးစားၾကပါတယ္။  ေနာက္တစ္ခုက ျပည္ပကေန လာတဲ့လူေတြဆီကေန မ်ိဳးကြဲေတြ၊ မ်ိဳးရင္းေတြ ထပ္မံ၀င္မလာေအာင္ quarantine ကြာရန္တင္းဆိုျပီး အသြားအလာ ထိန္းခ်ဳပ္ၾကပါတယ္။  ေရာဂါျဖစ္ပြားတဲ့ လူေတြကို isolation ဆိုျပီး သီးသန္႕ ေဆးရံုေတြ၊ covid center ေတြဖြင့္ျပီး ထိန္းခ်ဳပ္ပါတယ္။  အလြန္ ခက္ခဲတဲ့ တာ၀န္ျဖစ္သလို၊ အကုန္အက်လည္း အလြန္မ်ားပါတယ္။  ေအာင္ျမင္သြားတဲ့ ႏုိင္ငံ ေတာ္ေတာ္ရွားပါတယ္။  ျမန္မာႏုိင္ငံဆိုရင္ ပထမလိႈင္းမွာ ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။  ဒုတိယလိႈင္းမွာ စတင္ ကူးစက္ခံရျပီး၊  ခု တတိယလိႈင္းမွာ အဆိုးဆံုး ျဖစ္ေနပါတယ္။  ဘရူႏိုင္းႏိုင္ငံဆိုရင္ေတာ့ Containment စနစ္ လက္ရွိအခ်ိန္အထိ ေအာင္ျမင္ေနတယ္လို႕ ဆိုရမွာပါ။  တိုင္၀မ္၊ စင္ကာပူဆိုရင္လည္း ကူးစက္မႈ႕ႏႈန္းကို သိသိသာသာ ခုခ်ိန္ထိ ခ်ႏုိင္တာကို ေတြ႕ရမွာပါ။  မည္သို႕ပင္ျဖစ္ေစ containment စနစ္ကေတာ့ ျဖစ္ႏုိင္ရင္ ဆက္လက္ က်င့္သံုးသြားသင့္ပါတယ္။  ဒါဟာ ေလာေလာဆယ္မွာ တစ္မ်ိဳးထဲေသာ COVID-19 ကို ထိေရာက္စြာ ကာကြယ္ေပးႏုိင္တဲ့ နည္းလမ္းျဖစ္ေနေသးလို႕ပါ- ကုသေဆး၊ ကာကြယ္ေဆး မရခင္အခ်ိန္အထိေပါ့။

ဒီေတာ့ COVID 19 ဟာ ကပ္ေရာဂါအသြင္ကေန ပံုမွန္ ရာသီတုပ္ေကြးလိုမ်ိဳး ဘယ္ေတာ့မွ ျဖစ္မွာလဲဆိုတဲ့ အေျဖကေတာ့ ေလာေလာဆယ္အထိ မေရရာေသးပါဘူး။  ကြ်န္ေတာ္တို႕ လက္ရွိျဖစ္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအေျခအေနနဲ႕ဆို ပိုျပီးေတာ့ အေျဖရွာရဖို႕ ခက္ပါတယ္။

 

COVID-19 ေရာဂါက ဘာလဲ၊ ဘယ္လို အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ႕ေတြရွိလဲ?

ဘယ္လို ကူးစက္သလဲဆိုတာကို အေပၚမွာေျပာျပီး၊ ဘယ္လို ကာကြယ္သင့္သလဲဆိုတာကိုလဲ ေျပာျပီးပါျပီ။  ကူးစက္မႈ႕ ေရာဂါအေၾကာင္းကို အက်ဥ္းခ်ံဳးျပီး ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။

ေရာဂါတိုက္ခုိက္ခံရတဲ့ ေနရာေတြကေတာ့ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာစနစ္၊  အစာေခ်စနစ္ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္း၊ ေသြးလႊတ္ေသြးျပန္ေၾကာစနစ္၊ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ကိုယ္ခံအားစနစ္ စသည္အားျဖင့္ တိုက္ခိုက္ခံရပါတယ္။  နဂို ေရာဂါအခံရွိျပီးသားလူေတြဆို ပိုဆိုးပါတယ္။  ကြ်န္ေတာ္ ဆရာ၀န္မဟုတ္တဲ့အတြက္ အေသးစိတ္ကို ရွင္းျပဖို႕ ဥာဏ္မမီပါဘူး။  ျဖစ္ေလ့ျဖစ္ထ သဘာ၀ေလးကိုေတာ့ ျမန္မာမႈ႕ျပဳလုိက္ပါတယ္။  ကုသပံုေတြကိုေတာ့ ဆရာ၀န္ႏွင့္ တုိင္ပင္ဖို႕ အၾကံေပးခ်င္ပါတယ္။

 

COVID-19 ႏွင့္ ဘယ္လိုေရွ႕ဆက္ၾကမလဲ?

လူ႕အသုိင္းအ၀ုိင္းမွာ ေနထုိင္ၾကတဲ့ ကြ်န္ေတာ္တို႕ဟာ လူေတြနဲ႕ ေ၀းေအာင္ အျမဲတေစ ေနႏုိင္ဖို႕ လက္ေတြ႕မွာ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။  ဒါေပမယ့္ COVID-19 ကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္တို႕ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းမွာ ဆက္လက္ေနထုိင္သြားမယ့္ ဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ အတူတကြ ဘယ္လို ယွဥ္တြဲေနထုိင္သြားမလဲဆိုတဲ့ ေမးခြန္းနဲ႕ အေျဖအတြက္ကုိ ပဲ စဥ္းစားၾကရေတာ့မွာပါ။

 

စိတ္ဓာတ္မက်ပါနဲ႕

ပထမဆံုးအေနနဲ႕က COVID-19 ကူးစက္ခံရသည္ျဖစ္ေစ၊ မကူးစက္ခံရသည္ျဖစ္ေစ ကြ်န္ေတာ္တို႕မွာ စိတ္ဓာတ္ပိုင္းဆုိင္ရာ ထိခိုက္မႈ႕ရွိလာပါတယ္။  အရိပ္ၾကီးတစ္ခုက ကိုယ့္အေပၚကို လႊမ္းမိုးထားသလိုခံစားရပါတယ္။ ကိုယ္ေတြရဲ႕ ေရတို၊ ေရရွည္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္၊ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ေတြဟာ ႏုိင္ငံေရး အေျခအေနေၾကာင့္ေရာ၊ COVID 19 ေၾကာင့္ေရာပါ မေရ မရာ ၀ိုးတ၀ါး ျဖစ္သြားရပါတယ္။  ပံုမွန္ လည္ပတ္ေနတဲ့ အခ်ိဳ႕အရာေတြ ရပ္ဆုိင္းကုန္ၾကရပါတယ္။  အဲ့ဒီအတြက္ အားတင္းထားဖို႕ အၾကံေပးခ်င္ပါတယ္။  စိတ္ဓာတ္က် မသြားဖို႕လိုပါတယ္။  စိတ္ကို အရမ္းၾကီးတင္းမထားပဲနဲ႕ ဆင္ျခင္တံု႕တရားနဲ႕ ေျဖေလွ်ာ့ဖို႕အၾကံေပးခ်င္ပါတယ္။  လူ အသက္ရွင္ေနေသးသေရႊ႕ ဘာမဆို ျဖစ္လာေအာင္ ၾကိဳးစားလို႕ရပါတယ္။  အသက္ရွင္သန္ေအာင္ ၾကိဳးစားပါ။  တစ္ေယာက္ထဲ အထီးက်န္မေနပါနဲ႕။  သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႕ ဖုန္းေခၚပါ စကားေျပာပါ။ 

၀င္ေငြ စီးေၾကာင္းႏွင့္ အလုပ္အကိုင္

ေငြဘယ္ေလာက္၀င္သလဲဆိုတဲ့ ေမးခြန္းထက္ ေငြဘယ္ေလာက္ထြက္လဲေမးခြန္းကို ကိုယ္တိုင္ေသေသခ်ာခ်ာ ျပန္လည္ သံုးသပ္သင့္ပါတယ္။

၀င္ေငြစီေၾကာင္းေတြ က်ဆင္း ထိခိုက္ကုန္တဲ့အတြက္ လိုခ်င္တာရယ္၊ တစ္ကယ္ လိုအပ္တာရယ္ ႏွစ္မ်ိဳးကို ကြဲကြဲျပားျပား သံုးသပ္ျပီး လိုအပ္တာအတြက္ပဲ ေငြကို အသံုးျပဳပါ။  လိုခ်င္တာေတြကေတာ့ COVID-19 pandemic အလြန္ဆိုျပီး မွတ္စုစာအုပ္ေလးထဲ ခ်ေရးထားေပါ့။ 

လိုအပ္တယ္ဆိုျပီး ခ်ေရးလိုက္တဲ့ စာရင္းကို ျပန္ၾကည့္ပါဦး။  တစ္ကယ္လိုအပ္တာလား၊ ပံုမွန္လိုအပ္တာလား ကို ထပ္ျပီး သံုးသပ္ၾကည့္ပါဦး။ တစ္ကယ္လိုအပ္တာကိုပဲ၀ယ္ပါ။ အေလအလြင့္မရွိေအာင္ ဂရုစိုက္ျပီးသံုးပါ။  ထမင္း၊ ဟင္း၊ ခ်က္တဲ့ေနရာမွာလည္း အဟာရျပည့္တဲ့ အစားအစာနဲ႕ သြားရည္စာကို ခြဲျခားပါ။  သြားရည္စာအတြက္ ကုန္မယ့္ေငြေၾကးကို တတ္ႏုိင္သေလာက္ ေခြ်တာပါ။  အဟာရ ျပည့္၀မယ့္ အစားအစာကိုပဲ ေရြးခ်ယ္ျပီး စနစ္တက် အေလအလြင့္မရွိေအာင္ စားေသာက္ပါ။ ဒါဟာ ထြက္ေငြ စီးေၾကာင္းကို ေကာင္းမြန္စြာ ထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္တာပါပဲ။  ထြက္ေငြနည္းသြားရင္ ပိုလာမယ့္ ၀င္ေငြကို လွဴလို႕လဲရပါတယ္၊ စုေဆာင္းလို႕လဲရပါတယ္။  မိမိကိုယ္တုိင္ ျခိဳးျခံျပီး ပိုလာတဲ့ ေငြကို လွဴတာဟာ ပိုျပီးေတာ့ မြန္ျမတ္ပါတယ္။  မိမိလက္ရွိလုပ္ေနတဲ့ အလုပ္အကိုင္ဟာ COVID 19 ကပ္ေရာဂါနဲ႕ ရည္ရွည္ ဆက္လက္ ယွဥ္တြဲသြားလို႕ ရႏိုင္မရႏုိင္ကို သံုးသပ္ပါ။  နည္းပညာျဖစ္တဲ့ အင္တာနက္၊ ဖုန္း၊ App၊ ကြန္ပ်ဴတာေတြကို အသံုးျပဳျပီး ကြ်န္ေတာ္တို႕ရဲ႕ နိစၥဓူ၀ လုပ္ကိုင္ေနတဲ့အလုပ္ေတြမွာ လူ - လူ ခ်င္း ထိေတြ႕မႈ႕ နည္းႏုိင္သမွ် နည္းေအာင္၊ ပံုစံအသစ္နဲ႕ အလုပ္လုပ္ႏိုင္ေအာင္ COVID 19 ကပ္ေရာဂါ ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္တြင္းမွာ နည္းပညာေတြကို အသံုးခ်ႏုိင္ေအာင္ၾကိဳးစားပါ။

 

ကြ်န္ေတာ္တို႕ အသားမက်တဲ့ အေလ့အထ တစ္ခ်ိဳ႕ကို ၾကိဳးစားလက္ခံျခင္း

လူစု လူေ၀း ေရွာင္တာ၊  Mask ကို အျပင္ထြက္တုိင္းတပ္ရတာ စတာေတြဟာ အစပိုင္းမွာ ခက္ခဲေပမယ့္ တျဖည္းျဖည္း က်င့္သားရသြားေအာင္ လက္ခံေပးသင့္ပါတယ္။  ေနာက္ျပီးေတာ့ အရင္တုန္းကလို ေဆြမ်ိဳး သူငယ္ခ်င္းေတြဆီကို လူကိုယ္တိုင္ခဏခဏ မသြားႏုိင္တဲ့အတြက္ ဖုန္း၊ messager ေတြကေန တစ္ဆင့္ ဆက္သြယ္ျပီး ဒီလိုပဲ ေႏြးေထြးတဲ့ အသိုက္အ၀န္းေလးကို ပံုစံအသစ္နဲ႕ တည္ေဆာက္သင့္ပါတယ္။  ခဏ ခဏ လက္ေဆးတဲ့ အက်င့္ကေတာ့ ခုလိုေရာဂါမွမဟုတ္ပါဘူး  ဒီ အေလ့အထဟာ ပံုမွန္ တုပ္ေကြးေရာဂါနဲ႕ တစ္ျခားေသာ ပိုးမႊားမ်ားကို ေသေစျပီး တစ္ကိုယ္ေရ က်န္းမာ သန္႕ရွင္းေစပါတယ္။ 

 

အခ်ိန္ပိုမ်ားကို အသံုးခ်ျခင္း

အရင္ကလိုမ်ိဳး အျပင္ကို ခဏ ခဏ မထြက္ျဖစ္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ အခ်ိန္တစ္ခ်ိဳ႕ပိုထြက္လာပါလိမ့္မယ္။  အဲ့ဒီအခ်ိန္ကို အက်ိဳးရွိစြာ အသံုးခ်သင့္ပါတယ္။  အြန္လိုင္းကေန သင္ယူလို႕ရတဲ့ website ေပါင္းမ်ားစြာ ရွိေနပါျပီ။  Coursera၊ Udemy၊ Alison၊ edX၊ Skillshare? Academic Earth လိုမ်ိဳး website ေတြမွာ ေလ့လာသင္ယူစရာေတြမ်ားစြာရွိသလို၊  အဲ့ဒီ website ေတြမွာ ဆရာ၊ ဆရာမေတြ သင္ၾကားမႈ႕သင္ခန္းစာေတြကိုပါ ပို႕ခ်ေပးႏုိင္ပါေသးတယ္။  မိမိ ၀ါသနာပါတဲ့ ပန္းပင္စိုက္တာ၊ သီးပင္စားပင္စိုက္တာ စတာေလးေတြကလည္း စိတ္ကို လန္းဆန္းအပန္းေျပေစပါတယ္။