တုိင္၀မ္၊ Typhoon Nepartak၊ နာဂစ္ ႏွင့္ စပ္မိစပ္ရာ

တင္ခဲ့တာေတာ့ ၾကာပါျပီ.. ၂၀၁၆ ၈ လပိုင္းေလာက္ကပါ။  .ျပီးေတာ့ ျပန္ဖ်က္လိုက္တယ္.. ခု ျပန္တင္လိုက္ပါတယ္။

           ခုလဆန္းပိုင္း ကြ်န္ေတာ္တို႕ ကုမၸဏီက ထုိင္၀မ္ကို ေရာက္ေနတဲ့ သေဘၤာေတြထဲက သေဘၤာတစ္စီး ျပႆနာ နည္းနည္းရွိေတာ့ အဲ့ဒီ သေဘၤာ အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ တုိင္၀မ္ေျမာက္ပိုင္းက ကီလြန္းဆိုတဲ့ ျမိဳ႕ကေလးကို ခရီးထြက္ျဖစ္ပါတယ္။  ကီလြန္းျမိဳ႕ကေလးေရာက္ေတာ့ ဘာကို သြားသတိရမိလဲဆိုရင္ ျမိတ္ျမိဳ႕ကေလးကို သြားသတိရမိတယ္။  တုိင္၀မ္က ကြ်န္းႏုိင္ငံျဖစ္သလို ေတာင္တန္းေလးေတြနဲ႕ လမ္းခပ္က်ဥ္းက်ဥ္း အေကြ႕ အေကာက္ကေလးေတြ၊ အိမ္ခပ္စိတ္စိတ္ကေလးေတြ စီစရီ၊ လမ္းေဘးဆုိင္ကေလးေတြ ဟိုနားဒီနား ဆိုေတာ့ ျမိတ္ျမိဳ႕ကို တန္းလြမ္းမိတာပဲ။  ကြ်န္ေတာ့္သူငယ္ခ်င္း ျမိတ္သားကေတာ့ ထုိင္၀မ္ေရာက္ရင္ သူ႕အိမ္ကို သတိရမိတယ္ေျပာတာ ခုမွပဲ မ်က္ေစ့ထဲ တန္းျမင္မိတယ္။  အဲဒီျမိဳ႕ကေလး အေၾကာင္းကိုေတာ့ အခ်ိန္ရေတာ့မွ ထပ္ေရးပါဦးမယ္။

            ကြ်န္ေတာ္ ကီလြန္းျမိဳ႕ကုိ ေရာက္ျပီး ေနာက္တစ္ရက္ၾကာေတာ့ မုန္တိုင္းသတိေပးလာေတာ့တာပဲ။  ဆိုေတာ့.. ရွိသမွ် သေဘၤာနဲ႕ ပတ္သတ္တဲ့ ရွိသမွ် Class၊ အာမခံ ေတြနဲ႕ ေတြ႕ဖို႕ကိစၥကို ဖုတ္ပူမီးတုိက္စီစဥ္ ျပီးတာနဲ႕ မုန္တိုင္းအတြက္ စိတ္ပူရေတာ့တာပဲ။  အေစာပုိင္းတုန္းကေတာ့ ေလဖိအားနည္းရပ္၀န္း ဘာညာ အိပဲ့ အိပဲ့နဲ႕ သေကာင့္သား မုန္တုိင္းက တျဖည္းျဖည္း အားေကာင္းလာတာတင္မကဘူး စူပါတိုင္ဖုန္း ျဖစ္လာျပီဆိုတဲ့ သတင္းရပါတယ္။  ဂ်ပန္ဖက္က ထုတ္တဲ့ သတင္းကေတာ့ မုန္တုိင္းကို သူ႕ဘက္ကို မ၀င္ႏုိင္ေၾကာင္းေျပာျပီး ေတာင္ဖက္ကို အတင္းတြန္းထုတ္၊  ေဟာင္ေကာင္ဖက္က လာတဲ့သတင္းထဲမွာ မုန္တုိင္းကို ေျမာက္ဖက္ကို အတင္းတြန္းထုတ္၊ ၾကားထဲက တုိင္၀မ္သတင္းကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ေရာက္ေနတဲ့ ကီလြန္းကို တည့္တည့္၀င္မတဲ့။  ဆိုေတာ့ လက္ရွိျပသနာ ခဏထား၊ မုန္တုိင္းသတင္းကို စနည္းနာ၊ ဘယ္ေနရာကို ၀င္ႏုိင္လဲ ေသခ်ာေအာင္ လုိက္ေမး၊ ျပီးရင္ သေဘၤာ ေဘးကင္းဖို႕ အေကာင္းဆံုး ဘယ္ဆိပ္ကမ္းျဖစ္ႏုိင္လဲ ဆိုတာကို ေျမပံုထဲလုိက္ၾကည့္။  ေနာက္ဆံုးေတာ့ မုန္တုိင္းက တုိင္၀မ္ေတာင္ပိုင္း ကို၀င္ဖို႕ေသခ်ာျပီဆိုေတာ့မွ ကြ်န္ေတာ္တို႕ သေဘၤာေတြကို ေအးဂ်င့္က ကီလြန္း ဆိပ္ကမ္းအတြင္းပိုင္းထဲကို ပို႕ေပးၾကပါတယ္။  အဲဒီမွာလဲ ဦးရာလူစနစ္ပဲ၊   ေနရာေကာင္းေတြက ဦးရာလူစနစ္ဆိုေတာ့ ခပ္ျမန္ျမန္ေလး အထဲေရာက္ဖို႕လုိပါတယ္ မဟုတ္ရင္ သေဘၤာေတြ မုန္တုိင္းအတြက္ စိတ္မခ်ရပါဘူး။  ထားပါေတာ့… မုန္တိုင္းအေၾကာင္းဆက္ပါဦးမယ္။

            ထုိင္၀မ္ကေတာ့ တိုင္ဖုန္းမုန္တုိင္းနဲ႕ ယဥ္ပါးေနၾကတယ္နဲ႕ တူပါတယ္။ တစ္နာရီကို မိုင္ ၁၆၀ ေက်ာ္၊ အင္အား အဆင့္ ၅၊ nearly perfect typhoon၊ ထိုင္၀မ္ သမုိင္းမွာ အျပင္းဆံုး မုန္တုိင္းလာမယ္ ဆိုတာေတာင္မွ ေဒသခံ လူေတြၾကည့္ရတာ သိပ္ျပီး ျပာယာခတ္မေနပါဘူး။  ကီလြန္းဆိပ္ကမ္းမွာက လိႈင္းကာ ေက်ာက္တန္းေတြကို စီစရီ ေဆာက္ထားပါတယ္။  တစ္ဆင့္ေတာင္မဟုတ္ပါဘူး။  ဆိပ္ကမ္း အ၀င္ကစလို႕ ႏွစ္ဆင့္ သံုးဆင့္အထိ ကြန္ကရစ္နဲ႕ ေက်ာက္ေတြကို စနစ္တက် ေဆာက္ထားပါတယ္။  ဒီေတာ့ အဲဒီ ဆိပ္ကမ္းကို ၀င္တဲ့ သေဘၤာေတြ အဲဒီ ေက်ာက္တန္းေတြနဲ႕ မတုိက္မိေအာင္ ေတာ္ေတာ္ေလး သတိထားရပါတယ္။   ဒီလိႈင္းကာေက်ာက္တန္းေတြ အတြင္းပိုင္းမွာ သေဘၤာကို ထားေလေလ၊ ပိုျပီး စိတ္ခ်ရေလေလပါပဲ။  ကြ်န္ေတာ္တို႕ အဖြဲ႕သာ သေဘၤာကုန္းပတ္ေပၚက ရွိသမွ် လြင့္ႏုိင္စရာေတြ အထဲထည့္၊ ဆိပ္ကမ္းနဲ႕ သေဘၤာကို ၾကိဳးေတြ ေသေသခ်ာခ်ာတုပ္၊ ေဘးဘီ၀ဲယာက လာကပ္တဲ့ သေဘၤာေတြ အေျခအေနကိုၾကည့္။  ျပီးရင္ ကြ်န္ေတာ့္ဟိုတယ္ကို ျပန္ေျပး၊ ကိုယ့္အတြက္ ေရသန္႕ဘူး အဓိက၊ ထီးရယ္၊ မုိးကာရယ္၊ အခန္းထဲက မွန္ကပ္ဖို႕ တိပ္ေတြ၊ ေခါက္ဆြဲျပဳတ္ေျခာက္ထုတ္ေတြ၊ ေရေႏြးမရခဲ့ရင္ စားဖို႕ ကိတ္မုန္႕၊ ေပါင္မုန္႕ဘာညာ၊ ျပီးရင္ အေအး၊ ဘီယာ၊ snacks ေလးေတြ၀ယ္။ ေဆးကေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ခရီးထြက္တုိင္း ကြ်န္ေတာ့မေဟသီက ဘူးနဲ႕ ထည့္ထည့္ေပးလုိက္လို႕ ၀ယ္စရာမလိုဘူး။  ေဒသခံ ေတြၾကည့္လိုက္ေတာ့ သိပ္ျပီး ျပာယာခတ္မေနၾကပါဘူး။  အေတာ့္ကို ျပင္ဆင္ျပီးသားျဖစ္ေနပံုပါပဲ။

            ဟိုတယ္ျပန္ေရာက္ေတာ့ တီဗီဖြင့္ျပီးၾကည့္ျဖစ္ပါတယ္။  အဲ့ဒီမွာ တုိင္၀မ္္အစိုးရရဲ႕ မုန္တိုင္း သတိေပးေၾကညာခ်က္ကေလးကို အေတာ့္ကို သေဘာက်မိပါတယ္။  ဘယ္လိုင္းဖြင့္ဖြင့္ သူ႕အစီအစဥ္နဲ႕ သူျပေနေပမယ့္ ေဘးနားမွာ မုန္တိုင္း သတိေပးခ်က္က Up to date အျမဲတက္ေနတာေလးပါ။  မုန္တုိင္းဘယ္ေရာက္ေနျပီ၊ အင္အားအဆင့္ ဘယ္ေလာက္ျဖစ္လာျပီ၊ ဘယ္ေနရာေတြကို တုိင္၀မ္ စံေတာ္ခ်ိန္ဘယ္ေလာက္မွာ ၀င္မယ္။ မုန္တုိင္းတုိက္ရိုက္၀င္မယ့္ ေနရာေတြမွာ ေရၾကီး၊ ေျမျပိဳ၊ အေဆာက္အအံုျပိဳ၊ လမ္းပိတ္၊ လွ်ပ္စစ္ျပတ္ စတာေတြ ျဖစ္ႏုိင္တယ္ဆိုေတြ၊ မုန္တုိင္းေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႕က ဘာေတြ ျပင္ဆင္ေနတယ္ဆိုတာေတြကို တုိက္ရိုက္ျပေနပါတယ္။  ေနာက္ ငါတို႕ ဒီေနရာမွာေနတာၾကာျပီ… မုန္တုိင္းအၾကိမ္ၾကိမ္ၾကံဳခဲ့ရျပီးျပီ၊ ဘာမွ မမႈ႕ဘူးဆိုတဲ့ အစြဲရွိတဲ့ ေဒသခံေတြကို စစ္သားေတြက နားခ်ျပီး တစ္အိမ္တက္ဆင္း တံခါးေခါက္၊ သက္ၾကီးရြယ္အိုေတြကိုေခၚ စစ္ကားေပၚတင္ျပီး အေရးေပၚ စခန္းေတြကို ေရႊ႕ခုိင္းတဲ့ ပံုေတြလည္းပါရဲ႕၊  မုန္တုိင္း၀င္ႏုိင္တဲ့ ကြ်န္းေတြက Foreigner ခရီးသြားေတြကို evacuate လုပ္ေနတဲ့ ပံုေတြလည္း ပါရဲ႕။  အေရးၾကီးတဲ့ Update သတင္းဆို ျပေနတာေတြကို ရပ္ျပီး အဲ့ဒီသတင္းကို ျပပါတယ္။  ျပီးေတာ့မွ သူတို႕ Program အတုိင္း ဆက္ျပျပန္ပါတယ္။  ဆိုေတာ့ သူတုိ႕ဟာ မုန္တုိင္းနဲ႕ ပါတ္သတ္ရင္ Public Awareness ေပးတာ ေတာ္ေတာ့္ကို ေကာင္းပါတယ္။ မုန္တုိင္း အဓိက၀င္ႏုိင္တဲ့ေနရာေတြမွာ လူေတြကို ၾကိဳတင္ေရႊ႕ေျပာင္းေနတာေတြ၊ တုိင္၀မ္ တပ္မေတာ္သားေတြက စစ္ကားေတြနဲ႕ လူေတြကို ေရႊ႕ေပးေနတာေတြ၊ Emergency Shelter ေတြျပင္ဆင္ထားတာေတြ၊ ေဆးရံုေတြမွာ ေဆး၀ါး၊ ရိကၡာစတာေတြ ျပင္ဆင္မႈ႕ ဒါေတြကို ေတြ႕ရေတာ့ အရမ္းကို သေဘာက်မိပါတယ္။ 

            ေနာက္ျပီးေတာ့ အေရးေပၚျပင္ဆင္မႈ႕ အစီအစဥ္ကလည္း ေကာင္းတယ္လို႕ ေျပာရမွာပါ။  လွ်ပ္စစ္ျပတ္ေတာက္မႈ႕ကို ဘယ္လိုမ်ိဳး ထိန္းခ်ဳပ္မယ္၊ မုန္တိုင္း၀င္မယ့္ေဒသမွာ ကယ္ဆယ္ေရးကို ဘယ္လိုလုပ္မယ္၊ ရိကၡာ အထူးသျဖင့္ ေသာက္သံုးေရ၊ ေဆး၀ါး၊ အစားအစာကို ဘယ္လိုပံုစံနဲ႕ ျဖန္႕ျဖဴးမယ္။ ေဆးရံု၊ မုန္တုိင္းဒဏ္ခိုလံႈဖို႕ ယာယီအေဆာက္အအံု စတာေတြအတြက္ ျပင္ဆင္ထားရွိမႈ႕ကလည္း အေတြ႕အၾကံဳေပၚ အေျခခံထားတဲ့အတြက္ ျပင္ဆင္သင့္သေလာက္ ျပင္ဆင္ထားၾကပါတယ္။

ဒါေတြကို ျမင္လိုက္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ့္ စိတ္ထဲမွာ ေမလ ၂ရက္ေန႕ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ နာဂစ္ ဆိုင္ကလုန္း မုန္တုိင္း ဒဏ္ကို အလူးအလဲ ခံစားခဲ့ရတဲ့ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ႏုိင္ငံကို ျပန္ျမင္ေယာင္လာပါတယ္။  နာဂစ္ဟာ ၂၀၀၈ ျမန္မာ့သမုိင္းအတြက္ အဆိုး၀ါးဆံုးေသာ မုန္တုိင္း ထိုးႏွက္ခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။  အင္အားအဆင့္ ၄ ရွိျပီး တစ္နာရီကို ၁၃၅ မွ ၁၀၅ မုိင္ႏႈန္းနဲ႕ ၀င္ေမႊသြားပါတယ္။  ကြ်န္ေတာ္တို႕ root cause ကို ေျမလွန္ျပီး ျပန္ေျပာရင္ ဆံုးမွာမဟုတ္ပါဘူး။  ၀ီကီအရေတာ့ ၈ ေသာင္း ၄ ေထာင္ ေက်ာ္ေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံသားမ်ား အသက္ဆံုးရံႈးခဲ့ရျပီး၊ ၅ ေသာင္း ၄ ေထာင္ေက်ာ္ ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့ပါတယ္။  စုစုေပါင္း ခန္႕မွန္းေျခ ၁.၅ သန္းေသာ ျပည္သူမ်ားဟာ ဆိုးရြားစြာ ထိခိုက္ခဲ့ရပါတယ္။  ကြ်န္ေတာ္ဟာ ဧရာ၀တီတုိင္းသား တစ္ေယာက္ပါ။  ဒါဟာ ကြ်န္ေတာ့္အတြက္ေရာ၊ စာဖတ္သူအတြက္ေရာ သိပ္ကို ေၾကကြဲစရာေကာင္းတဲ့ ခံစားခ်က္၊ သမိုင္း၊ စသည္ စသည္ေတြ ကို ခ်န္ထားခဲ့မွာပါ။  ကြ်န္ေတာ္ ဆက္မေျပာေတာ့ပါဘူး၊ ေျပာလဲ မေျပာခ်င္ေတာ့ပါဘူး။ ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ အေဟာင္းကို ေျမလွန္ျပီး အျပစ္ထုိင္ေျပာေနျခင္းဟာ အခ်ိန္ကိုအက်ိဳးမဲ့ အသံုးခ်ေနတယ္လို႕ ကြ်န္ေတာ္ျမင္ပါတယ္။  Root Cause ကို analysis လုပ္ျပီး ရွိသမွ် Detail ေတြကို မွတ္တမ္းတင္ထားျပီး၊ lesson learn လုပ္ရမယ္၊ analysis လုပ္ရမယ္၊ ဒါေတြအားလံုးကို ေသေသခ်ာခ်ာ မွတ္တမ္းတင္ရမယ္၊ ဒါေတြဟာ သမုိင္းဆိုျပီး ျဖစ္လာမွာပါ။ 

Root Cause ကိုျပန္ေျပာပါဆိုရင္

- ၁ အင္အား အဆင့္ ၄ ရွိေသာ မုန္တုိင္းဟာ ဘယ္လိုဟာၾကီးလဲဆိုတာကို အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ ရွိေနတဲ့ မိုးေလ၀သ ပညာရွင္ေတြ ကလြဲျပီးေတာ့ က်န္ေသာ ကြ်န္ေတာ္အပါအ၀င္ ျမန္မာႏုိင္ငံသူ ႏုိင္ငံသားမ်ား မသိၾကပါဘူး။ 

- ၂ မိုးေလ၀သ ပညာရွင္ေတြ သိရွိနားလည္သိတုိင္ ဒီလိုအေျခအေနေတြကို ျပည္သူေတြကို ခ်ျပဖို႕ အစိုးရရဲ႕ သတင္းအခ်က္အလက္ ျဖန္႕ျဖဴးမႈ႕ ေနာက္က် (သို႕မဟုတ္ အခ်ိန္မမီခဲ့ပါဘူး)။ 

- ၃ ဒါေတြ မရွိခဲ့တဲ့အတြက္ ၁၃၅ မိုင္ျပင္းအား မုန္တုိင္းလာရင္ ဘာလုပ္မယ္ဆိုတဲ့ အသိ ဘယ္သူမွာမွ မရွိခဲ့ပါဘူး။

- ၄ အသိမရွိရင္ သတိမရွိပါဘူး။  ဒီအတြက္ ျပင္ဆင္ထားရွိမႈ႕ ဘာမွ မရွိခဲ့ပါဘူး။

            Lesson Learn အေနနဲ႕

- ၁ Impact Analysis မုန္တုိင္း ျဖစ္လာႏုိင္တဲ့ ေနရာေတြအတြက္ မုန္တုိင္း မ၀င္ခင္၊ ၀င္ဆဲ၊ ၀င္ျပီး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြ အတြက္ ျပင္ဆင္မႈ႕၊ စီမံ ခန္႕ခြဲမႈ႕၊ ရႏုိင္တဲ့ resource ေတြကို အသံုးခ်မႈ႕ စသည္ စသည္ တို႕ကို ၾကိဳတင္ တြက္ခ်က္ ျပင္ဆင္မႈ႕

- ၁ Evacuation Plan ၾကိဳတင္ ကယ္ဆယ္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္ေတြ စီစဥ္ေဆာင္ရြက္ထားရွိမႈ႕။

- ၂ Self Evacuation Plan ကုိယ္အသက္ရွင္မွ သူမ်ားကို ကယ္တင္ႏုိင္မွာပါ။  ကိုယ္အသက္ရွင္ဖို႕အတြက္ လိုအပ္တဲ့ အခ်က္အလက္မရခဲ့ရင္ တစ္ျခားေသာ သူေတြ အသက္ရွင္ဖို႕ ကယ္တင္ႏုိင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအတြက္ ကြ်န္ေတာ္သာ အဲ့ဒီေနရာေရာက္ေနခဲ့ရင္ ကြ်န္ေတာ္ဘာမွ ျပင္ဆင္ထားဖို႕ အသိတရား ရွိမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါဟာ အစိုးရထက္ ေဒသတြင္း ျမိဳ႕တြင္း၊ ျမိဳ႕နယ္၊ ေက်းရြာက စလို႕ လူတစ္ဦးခ်င္းစီမွာ ျပင္ဆင္ထားႏုိင္မႈ႕

- ၅ Emergency Response ဒါေတြ မရွိတဲ့အတြက္ ျပင္ဆင္မႈ႕ဘာမွ မရွိခဲ့ပါဘူး။ (ေနာက္ဆံုး မုန္တုိင္းျပီးလို႕ အသက္ရွင္က်န္ခဲ့တဲ့ ျပည္သူေတြအတြက္ အသက္ဆက္ဖို႕ အနည္းဆံုး ေသာက္စရာ ေရေကာင္းေရသန္႕ မရႏုိင္ပါဘူး)

- ၆ After Impact Response မုန္တိုင္း တိုက္ျပီးသြားတာနဲ႕ ျပည္တြင္း၊ ႏုိင္ငံ တစ္ကာ အကူအညီေတြကို မုန္တုိင္းေဘးသင့္ခံခဲ့ရတဲ့ နယ္ေျမေတြကို ဘယ္လိုမ်ိဳး အထိေရာက္ဆံုး အကူအညီ ျဖန္႕ျဖဴးေပးဖို႕ Resource

-၇ Restructure မုန္တုိင္းေဘးသင့္ ခံခဲ့ရတဲ့ ေဒသခံျပည္သူေတြကို ဘယ္လိုမ်ိဳး ျပန္ျပီးေတာ့ တည္ေဆာက္ေပးမယ္ဆိုတဲ့ စီမံကိန္း

ထပ္ျဖည့္မယ္ဆို ျဖည့္ႏုိင္စရာ အမ်ားၾကီး အမ်ားၾကီးရယ္….

ဒါေတြဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႕ အတြက္ ျပင္ဆင္ရမယ့္ အခ်ိန္ပါ။  ေနာက္ထပ္ ဒီလိုမ်ိဳး မုန္တိုင္းတစ္ခုကို ကြ်န္ေတာ္တို႕ မလိုခ်င္ပါဘူး။ ေမွ်ာ္လည္း မေမွ်ာ္လင့္ပါဘူး။  ကြ်န္ေတာ္ ဆုေတာင္းပါတယ္… ဒါလိုမ်ိဳး အျဖစ္အပ်က္ ထပ္မျဖစ္ပါေစနဲ႕ ဆိုျပီးေတာ့ေပ့ါ။ သို႕ေပမယ့္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ဆုေတာင္းတာ တစ္ခုထည္းနဲ႕ ျပည့္စံုမႈ႕မရွိပါဘူး။  ျမတ္စြာ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္သည္ “အတၱာဟိ အတၱေနာ နာေထာ” မိမိကုိယ္သာ ကိုးကြယ္ရာလို႕ ေျပာခဲ့ပါတယ္။  ေနာက္တစ္ခုက “အပၸမာေဒန သမၺာေဒထ” မေမ့ မေလွ်ာ့ေသာ အက်င့္ႏွင့္ စြဲျမဲစြာ က်င့္ၾကံဖို႕ပါ။  ထိုနည္းတူပဲ အျခားေသာ ဘာသာ၀င္တုိင္းလည္း ဆုေတာင္းႏုိင္ပါတယ္။ သို႕ေသာ္ ျပင္ဆင္ထားရွိမႈ႕လုိပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ စင္ကာပူ ေရာက္ျပီး အလုပ္စရတုန္းက မွတ္မိေသးတယ္… ရံုးမွာ ဥေၾသာ္ဆြဲျပီး လူေတြကို သတ္မွတ္တဲ့ ေနရာကို ေျပးခုိင္းတယ္။  အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာ dummy လူရုပ္တစ္ရုပ္ကို Safety က လူႏွစ္ေယာက္ စင္နဲ႕တင္ျပီး ေျပးထြက္လာတယ္။  မင္းတို႕ ဘာလုပ္ေနတာလဲေမးေတာ့ တစ္ကယ္လို႕ မီးေလာင္ခဲ့ရင္ ဘယ္လို လူေတြ ကယ္ထုတ္မယ္ဆိုတာကို အစမ္းေလ့က်င့္တာပါတဲ့။  ကြ်န္ေတာ့္ေခါင္းထဲမွာ တစ္ခု၀င္လာတယ္။  တစ္ကယ္လို႕ ကြ်န္ေတာ့္အိမ္မီးေလာင္ျပီး ကြ်န္ေတာ့္ အထဲမွာ ရွိေနရင္ ဘာလုပ္မလဲ။  ပုထုဇဥ္တုိင္း ေလာဘနဲ႕ ေနၾကတာရယ္။ ကိုယ့္လက္တစ္ႏုိင္ ပါႏုိင္သေလာက္ သယ္ၾကတာရယ္။ ဒီေတာ့ ဘာကို သယ္မွာလဲ။ အသက္လား၊ လက္ႏွီးစုတ္လား၊ အေရးပါတဲ့ စာရြက္စာတမ္းလား၊ ေရႊလား၊ ေငြလား?  အဲ့ဒီအတြက္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ဘာေတြ ျပင္ဆင္ထားျပီးျပီလဲ? ဘာကို အစမ္းေလ့က်င့္ျပီးျပီလဲ။  ၁၀ တန္းမွာ all D ထြက္တဲ့ လူတစ္ေယာက္ကို ေမးၾကည့္။  ဘယ္ႏွစ္ေခါက္ အစမ္း စာေမးပြဲ ေျဖျပီးျပီလဲလို႕။  တစ္ခါမွ အစမ္းစာေမးပြဲ မေျဖဖူးတဲ့ လူတစ္ေယာက္ ဘယ္လိုမွ all D မထြက္ႏုိင္ဘူး။ အဲ.. စာေမးပြဲေတာင္ က်သြားႏုိင္ေသးတယ္။

            ထိုနည္းတူစြာ နာဂစ္အတြက္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ေၾကကြဲ ၀မ္းနည္းခဲ့ရျပီးျပီ။  နာဂစ္ကို ေမ့သြားၾကျပီလား? အျပစ္ရွိတယ္လို ခံစားရတဲ့ လူေတြကို ေဖ့စ္ဘြတ္ကေန Post ေတြ၊ comment ေတြ တစ္ေလွၾကီးနဲ႕ ေျပာလို႕ ၀ျပီးျပီလား၊ အသက္အိုးအိမ္စည္းစိမ္ ပ်က္စီးခဲ့ရ၊ ဆံုးရံႈးခဲ့ရတဲ့လူေတြကို ေဖ့စ္ဘြတ္ကေန ႏွစ္သိမ့္လို႕ ျပီးျပီလား? က်န္တာကို ကြ်န္ေတာ္တို႕ ေမ့သြားၾကျပီလား။  ကြ်န္ေတာ္တို႕ ေရွ႕ဆက္ ဘာေတြ ျပင္ဆင္ထားျပီးျပီလဲ? ေနာက္မက်ေသးပါဘူး။  မုန္တုိင္းမွ ထပ္မ၀င္ေသးတာ။  ေနာက္မက်ေသးပါဘူး ကြ်န္ေတာ့္ အိမ္မွ မီးမေလာင္ေသးတာ။ ဖြဟ့ဲ လြဲေစဖယ္ေစ ဆိုတဲ့ စကားက ျဖစ္လာမယ့္အေနအထားကို ေရွာင္လြဲႏုိင္တဲ့ အေျခအေနကို ဖန္တီးမေပးႏုိင္ပါဘူး။  ငါ ဘာလုပ္မလဲ၊ ငါတို႕ ဘာလုပ္မလဲ၊ ငါတို႕ တူတူ ဘာလုပ္သင့္သလဲ၊ ငါတို႕တူတူ ဘယ္လို ျပင္ဆင္ထားမလဲ ဆုိတာက အဓိက ေရွ႕ဆက္ဖို႕အတြက္ လုပ္ငန္းစဥ္ပါ။ ကြ်န္ေတာ္တို႕ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ရမယ့္ လုပ္ငန္းစဥ္ပါ။

            ဒါေတြကို ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ရင္ ဘာကို ကာကြယ္ႏုိင္မလဲဆိုေတာ့… ကြ်န္ေတာ္တို႕ တုိင္းျပည္ကို ကာကြယ္ႏုိင္ပါတယ္။  ခုခ်ိန္မွာ အြန္လိုင္း (အင္တာနက္) ဟာ အေတာ့္ကို အရာေရာက္တဲ့ ဆက္သြယ္မႈ႕လက္နက္တစ္ခု အျဖစ္ ျဖစ္တည္လာပါတယ္။  အထူးသျဖင့္ ေဖ့စ္ဘြတ္လို႕ အမည္နာမအားျဖင့္ သံုးစြဲသူမ်ားေသာ Social Media ကြန္ယက္ေတြဟာ ေယဘူရအားျဖင့္ တုိင္းျပည္ရဲ႕ ျဖစ္ပ်က္မႈ႕ အေျခအေနေတြကို ရုပ္လံုးေပၚေအာင္ ဖန္တီးေပးႏုိင္ပါတယ္။  ဒီ မီဒီယာေတြဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႕ကို အင္အား တက္ၾကြလာေအာင္၊ အင္အား ခ်ိနဲ႕လာေအာင္ အမ်ိဳးစံု လုပ္ႏုိင္စြမ္းရွိပါတယ္။  သို႕ေပမယ့္ နိစၥဒူ၀ ၀မ္းေရးအတြက္ ၀မ္းျဖည့္ခ်င္ရင္ Facebook သံုးလို႕ ၀မ္းမျပည့္ပါဘူး။  ထမင္းစားဖို႕လိုပါတယ္။  ထမင္းစားဖို႕အတြက္ ၀ယ္စားႏုိင္တဲ့ ပိုက္ဆံ ရွိဖို႕လိုပါတယ္။  သို႕တည္းမဟုတ္ ဆန္ ကို စပါးျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုမ်ိဳး စိုက္ပ်ိဳးျပီး ဘယ္လို ထုတ္လုပ္ရမလဲ သိဖို႕လိုပါတယ္၊ သို႕တည္းမဟုတ္ ဆန္ကို ထမင္းအိုးထဲထည့္ျပီး ေရထည့္၊ ထမင္းအိုး ခလုပ္ႏွိပ္ျပီး ျဖစ္လာတဲ့ ထမင္းကို စားဖို႕ လိုပါတယ္။  ဒါကို မီဒီယာ အမည္တြင္ေသာအရာေတြက ျပဳလုပ္မေပးႏုိင္ပါဘူး။ ေနာက္တစ္ခ်က္က ကြ်န္ေတာ္တို႕ သံုးေနတဲ့ မီဒီယာေတြဟာ (အျခားသူေတြ အတြက္ ကြ်န္ေတာ္မသိပါဘူး)၊ ကြ်န္ေတာ့္အတြက္ ကြ်န္ေတာ့္ကို ထမင္းေကြ်းေနေသာ အရာမ်ား မဟုတ္ပါဘူး။ ကိုယ့္ထမင္း ကိုယ္စားျပီး ကိုယ့္ဘ၀ ကိုယ္ ရုန္းကန္ေနၾကရတာပါ။ ကြ်န္ေတာ့္ page မွာ Like မ်ားရင္ ကြ်န္ေတာ္ လႊတ္ၾကိဳက္ေပါ့။  ဒါေပမယ့္ ဒါဟာ ကြ်န္ေတာ့္ ရိုးစင္းတဲ့ဘ၀ကို ရင္းရမွာလား? ကြ်န္ေတာ့္ ကိုယ္က်င့္သိကၡာကို ရင္းရမွာလား? Like မ်ားေတာ့ ဘာအက်ိဳးေက်းဇူးရွိလဲ… အဆံုးစြန္ ၀င္ေငြပိုင္း တိုးတက္လာျပီထားဦး၊ ဒါဟာ ကိုယ့္ Professional, Ethic ျဖစ္လား? ႏုိင္ငံအတြက္ အက်ိဳးေက်းဇူးရွိလား? ေနာက္ဆံုး visual ၾကီးတစ္ခုဟာ ကိုယ့္ရဲ႕ Reality ဘ၀ကို လႊမ္းမိုးသြားျပီလား? ဒါေတြဟာ social media သံုးေနတဲ့ လူေတြ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ျပန္ျပီး ေမးခြန္းထုတ္ရမယ့္ ကိစၥပါ။                          

                                                                                             

အဲဒီေတာ့ ျမင္သာေအာင္ေျပာရရင္ မုန္တုိင္းနဲ႕ ပါတ္သတ္ျပီး ေနာင္တစ္ခ်ိန္မွာ မီဒီယာေတြထဲ ေရထဲမွာ ေပါေလာေပၚေနမယ့္ ရုပ္အေလာင္းေတြ၊ အိုးအိမ္ပ်က္လို႕ ငိုေနတဲ့ လူေတြရဲ႕ မ်က္ရည္ေတြ၊ ဒါေတြကို ကိုင္တြယ္ေနတဲ့ သက္ဆုိင္ရာ အရာရွိေတြ အသံုးမက်ဘူးဆိုတဲ့ စာသားေတြ၊ ဒါကိုမူတည္ျပီး တိုက္ခိုက္မယ့္ အဖြဲ႕အစည္းေတြ။  ဒါေတြကို ကြ်န္ေတာ္တို႕ မီဒီယာ စာမ်က္ႏွာမွာ မျမင္ရဖို႕ဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ လုပ္သင့္တဲ့အရာဟာ ဘာလဲ ဆိုတာကို ကြ်န္ေတာ္တို႕ သေဘာေပါက္ဖို႕လုိအပ္ေနပါျပီ။  ျပင္ဆင္မႈ႕ လုပ္ရပါမယ္။ ဘယ္လိုလဲ ဘာလဲ ဆိုတာကေတာ့ လူတုိင္း၊ လူ တစ္ဦး တစ္ေယာက္ခ်င္း အေပၚမူတည္ပါတယ္။  အဓိကအားျဖင့္ ကိုယ့္အတြက္ ကိုယ္ အရင္ဆံုးစဥ္းစားပါ။  ကိုယ္အသက္ရွင္ က်န္ရစ္မွ က်န္တဲ့လူေတြကို ကယ္တင္ႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။  ငါ့စကားႏြားရ ဆိုတဲ့ အေျခခံကို ကြ်န္ေတာ္ သေဘာမတူပါဘူး။  ဒါဟာ မွ်တတဲ့ ျဖစ္ႏုိင္ေျခတစ္ခုကို ပ်က္ယြင္းေစပါတယ္။  လူတိုင္းမွာ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေတာ၊ ေ၀ဖန္၊ ေျပာဆို၊ ျပဳမူ ပိုင္ခြင့္ရွိသလို.. အျခားသူမ်ားရဲ႕ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေတာ၊ ေ၀ဖန္၊ ေျပာဆို၊ ျပဳမူ ပိုင္ခြင့္ကို ေလးစားစြာ လက္ခံျပီး ဆင္ျခင္သံုးသပ္ရပါမယ္။  ျပီးေတာ့မွ အမ်ားဆႏၵအတိုင္း လိုက္ေလွ်ာညီေထြစြာ အမ်ားေကာင္းက်ိဳးအတြက္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ခုကို အမ်ားဆႏၵအတိုင္း ခ်မွတ္ျပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရမယ္လို႕ ကြ်န္ေတာ္ ယံုၾကည့္ပါတယ္။  ကြ်န္ေတာ္ ေရးသမွ်ဟာလဲ ကြ်န္ေတာ့္ အေတြးအေခၚေပၚမူတည္ျပီး ေရးထားတာျဖစ္တဲ့အတြက္ လံုး၀ဥႆံု မွန္တယ္လို႕ ကြ်န္ေတာ္ မယူဆပါဘူး။ 

ေျပာရရင္ စာေရး ဆရာတုိင္း စာေပကို ရူးသြပ္တဲ့လူခ်ည္းပါ။  အင္ဂ်င္နီယာတုိင္း သူ႕နယ္ပါယ္ကို ရူးသြပ္သူခ်ည္းပါ။ ဆရာ၀န္တုိင္း သူ႕အတိုင္းအတာကို သူ႕လုပ္ထံုးလုပ္နည္းကို သူအမွန္လို႕ ရူးသြပ္သူခ်ည္းပါ။ အစြန္းေရာက္တုိင္း သူ႕မွန္ရာကို အမွန္ထင္ေနသူခ်ည္းပါ။  သို႕ေပမယ့္ ကမၻာၾကီးဟာ ၂၃ ႏွစ္ပိုင္းတစ္ပိုင္း ဒီဂရီလည္ေနပါတယ္။  ဒါကို ရပ္တန္႕ဖို႕ အင္အား ကြ်န္ေတာ္တို႕ မွာ မရွိေသးပါဘူး။  ရွိဖို႕လဲ မလုိအပ္ပါဘူး။  ရပ္တန္႕လိုက္လည္း ေကာင္းက်ိဳး တစ္စံုတစ္ရာ မရွိပါဘူး။ သူ႕ဟာသူ အစ ကထည္းက လည္ေနတာဘဲေလ။  လူတိုင္းဟာ survival mode နဲ႕ ရွင္သန္ေနၾကတဲ့သူခ်ည္းပါ။ မွ်ေျခမရွိရင္ သူမွန္တယ္ထင္ရာ သူဆက္ေလွ်ာက္ေနရင္ အက်ိဳးတရားထက္ အဆိုးတရားပိုမ်ား ႏိုင္ဖို႕ပဲရွိပါတယ္။  ကြ်န္ေတာ္တို႕ရွင္သန္ျခင္းဟာ ရာစုႏွစ္ ေထာင္ေပါင္း မ်ားစြာျဖတ္ေက်ာ္လာခဲ့ပါျပီ။  ခုခ်ိန္မွာ လူတစ္ေယာက္ရွင္သန္ဖို႕အတြက္ ခလုပ္တစ္ခု ႏွိပ္ဖို႕ပဲလိုအပ္ပါတယ္။  အုိင္းစတုိင္းေျပာလို တတိကမၻာစစ္ျဖစ္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ဘယ္လိုတိုက္ၾကမလဲေတာ့ မသိဘူး။  စတုထၳ ကမၻာစစ္ျဖစ္ရင္ေတာ့ လူသားတိုင္းဟာ ေက်ာက္ခဲနဲ႕ တစ္ေယာက္ကို တစ္ေယာက္ ထုသတ္ေနၾကမွာပဲဆိုတာကိုပါ။  စာေရးရင္းနဲ႕ ေ၀့သြားျပန္ျပီ… ဆိုလိုခ်င္တာကေတာ့ ေနာက္ထပ္မုန္တုိင္းတစ္လံုး လာခဲ့မယ္ဆိုရင္ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈ႕ေတြ လုပ္ထားဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္ ဆိုတာပါပဲ။