Borobudur သို႕မဟုတ္ ဂ်ာဗားကြ်န္းက အေမြအႏွစ္တစ္ခု

          ကြ်န္ေတာ္ အခြင့္ၾကံဳရင္ သြားခ်င္တဲ့ ေနရာတစ္ခုပါ။  Borobudur အင္ဒိုနီးရွားအေခၚ ေဘာေရာဘုေဒါ လို႕ေခၚတဲ့ ကမၻာ့အံဖြယ္ေနရာ ေတြထဲက တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္တဲ့ ဗုဒၶေစတီေတာ္ၾကီးဆီကိုပါ။ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံ ဂ်ာဗားကြ်န္းေပၚမွာ တည္ရွိပါတယ္။  ကြ်န္ေတာ္ ဒီေန႕မနက္ ေဘာေရာဘုေဒါ အေၾကာင္းကို အလုပ္အတူလုပ္ေနတဲ့ အင္ဒိုနီးရွား လူမ်ိဳး Chief Enginner နဲ႕ စကားစျမည္ေျပာရင္း ေမးျဖစ္ပါတယ္။  သြားသင့္တဲ့ေနရာတစ္ခုျဖစ္ျပီး အံၾသဖြယ္ရာေတြနဲ႕ ျပည့္ႏွက္ေနတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။  အဲ့ဒီေဒသမွာ အင္ဒိုနီးရွား ႏုိင္ငံဘာသာစကားျဖစ္တဲ့ ဘဟာစာ စကားကို မေျပာၾကပဲ သူတို႕ ကြ်န္းစကား ဂ်ာဗား ဘာသာနဲ႕  ေျပာဆိုၾကတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။  အဲ့ဒီကို ေရာက္ရင္ မ်က္ေစ့မွိတ္ျပီးေတာ့ လက္နဲ႕ ေစတီေတာ္ကို ထိျပီး လမ္းေလွ်ာက္ပါတဲ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အျခားတစ္ဘက္က မိန္းကေလးကလည္း အဲ့ဒီလို မ်က္ေစ့မွိတ္ျပီးေတာ့ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း လက္ႏွစ္ခု ထိမိရင္ ဒါဟာ ဖူးစာရွင္ျဖစ္ျပီး အိမ္ေထာင္ျပဳၾကတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။  ကြ်န္ေတာ္ေရာက္ရင္ေတာ့ ဒီလို လုပ္လို႕မျဖစ္ပါဘူး။  အိမ္က ရႈ႕မျငီးက ဓားနဲ႕ လိုက္ခုတ္မယ္နဲ႕ တူတယ္။  ေဘာေရာဘုေဒါ ေစတီေတာ္ၾကီးရဲ႕ အနီးအနားမွာလည္း မ်ားစြာေသာ ဘုရား ပုထိုးေတြ ရွိေနပါေသးတယ္တဲ့။  ဥပမာ မန္ဒတ္တို႕ ပ၀မ္တို႕ ေဒသေတြမွာပါ။  တစ္ခ်ိန္က ဗုဒၶ ဘာသာထြန္းကားခဲ့တဲ့ ကြ်န္းၾကီး တစ္ကြ်န္း ျဖစ္ပါတယ္။

          ေဘာေရာဘုေဒါ အေၾကာင္းကို အင္တာနက္ကေန သိသေလာက္ အက်ဥ္းခ်ံဳးျပီး တင္ျပေပးလိုက္ပါတယ္ ခင္ဗ်ာ။  ဒီေစတီေတာ္ၾကီးကို ေအဒီ ၈ရာစုႏွင့္ ၉ရာစုမွာ တည္ေဆာက္ခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။  ဒီေစတီေတာ္ၾကီးကို ၃ ဆင့္တည္ေဆာက္ထားပါတယ္။  ပထမဆင့္ကေတာ့ ေလးေထာင္ပံုစံ တည္ထားတာပါ။  အဆိုပါ ပထမအဆင့္မွာ ေလးေထာင့္ပံု အဆင့္ ၅ ဆင့္ပါ၀င္ပါတယ္။  ဒုတိယ အဆင့္ကေတာ့ စက္၀ိုင္းပံုစံ တည္ထားတာပါ။  အဆိုပါအဆင့္မွာေတာ့ စက္၀ိုင္းပံု ပတ္လမ္း ၃ ခုပါ၀င္ျပီး  တတိယအဆင့္ကေတာ့ ေစတီေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။  ပရ၀န္စုစုေပါင္ စတုရန္းမီတာ ၂၅၀၀ က်ယ္၀န္းပါတယ္။  ဒုတိယအဆင္ စက္၀ိုင္းပံု ပတ္လမ္းမွာေတာ့ ေစတီငယ္ေပါင္း ၇၂ ဆူရွိျပီး တစ္ခုခ်င္းစီးမွာ  ျမတ္စြားဘုရား ဆင္းတုေတာ္ တစ္ဆူစီရွိပါတယ္။  ၁၉၇၀မွာေတာ့ ဆင္းတုေတာ္ေတြကို ယူနက္စကို အဖြဲ႕ၾကီးရဲ႕ အကူအညီနဲ႕ ျပန္လည္ တည္ထားေပးခဲ့ပါတယ္။

          ဒီ ေဘာေရာဘုဒါ ေစတီေတာ္ၾကီးကို ေစလင္ဒရ တုိင္းျပည္ထူေထာင္ခ်ိန္က တည္ေဆာက္ခဲ့တယ္လို႕ ယူဆရပါတယ္။  တည္ေဆာက္ခ်ိန္ ၇၅ႏွစ္ေလာက္ အခ်ိန္ယူတည္ေဆာက္ခဲ့ရျပီး ျမတ္စြာဘုရားကို ၾကည္ညိဳတဲ့အတြက္ေရာ ဘုရင္မင္းျမတ္ကို ခ်ီးျမွင့္တဲ့အေနနဲ႕ေရာ တည္ေဆာက္ခဲ့ပါတယ္။  သကၠရာဇ္ ၈၂၅ မွာေတာ့ တည္ေဆာက္ျပီးစီးခဲ့ပါတယ္။  ဒါဟာ အန္ေကာ၀ပ္ေက်ာင္းေတာ္ၾကီး တည္ေဆာက္ျပီးစီးတာထက္ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ ေစာပါတယ္။  Borobudur ဆိုတဲ့ အမည္နာမဟာ ဆန္စကရစ္ ဘာသာစကားက ေပါက္ဖြားလာတာျဖစ္ျပီး “ျဗဟရ ဗုဒၶ ဟာ(vihara Budda uhr)”လို႕ ေခၚဆုိပါတယ္။  အဓိပၸာယ္ကေတာ့ ေတာင္ကုန္းေပၚမွာတည္ရွိတဲ့ ဗုဒၶ ေက်ာင္းေတာ္လို႕ မည္ပါတယ္။ 

          ဒီ ေစတီေတာ္ၾကီးဟာ ၁၈ ရာစုအထိ တည္ရွိခဲ့တယ္လို႕ ကမၻာက မသိရွိခဲပဲ တိမ္ျမဳတ္ေပ်ာက္ကြယ္ ေနခဲ့တာပါ။  အန္ကလို ဒက္ခ်္ ဂ်ာဗား စစ္ပြဲ ေတြျဖစ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဂ်ာဗားကြ်န္းဟာ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ ၁၈၁၁ ကေန ၁၈၁၆ အတြင္းကာလမွာ ကြ်န္းအုပ္ခ်ဳပ္သူ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေသာမတ္ စတမ္ဖိုဒ္ ရက္ဖဲ ကေနျပီးေတာ့ ၁၈၁၄ မွာ ဒီ ေစတီေတာ္ၾကီးကို စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။  သူကိယ္တိုင္ ေသခ်ာမေလ့လာႏုိင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ဒက္ခ်္လူမ်ိဳး အင္ဂ်င္နီယာ H.C. Cornelius ကို ေစလႊတ္ျပီး စံုစမ္းေစခဲ့ပါတယ္။  ခ်ံဳႏြယ္ပိတ္ေပါင္းေတြရွင္းလင္းျပီး တဲ့အခ်ိန္မွာ ပ်က္စီးယုိယြင္းေနတဲ့ ဒီေစတီေတာ္ၾကီးကို ပံုဆြဲျပီးေတာ့သာ ေပးပို႕ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။  ဒီကေန တစ္စ တစ္စ ကမၻာက သိရွိလာခဲ့ရတာပါ။ 

          ဘာေၾကာင့္ ဒီေစတီေတာ္ၾကီးကို ေရွးလူေတြ စြန္႕ခြာခဲ့ရတာလည္းဆိုတာကေတာ့ မေျဖရွင္းႏုိင္တဲ့ ပုစၦာတစ္ခုသဖြယ္ျဖစ္ပါတယ္။  ျဖစ္ႏုိင္ေျခရွိတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ကေတာ့ သကၠရာဇ္ ၉၂၈ မွ ၁၀၀၆ အတြင္း မီးေတာင္ေပါက္ကြဲမႈ႕ေတြေၾကာင့္ ဘုရင္ မပူး ဆင္ဒုခ္ ဟာ မီဒန္ႏုိင္ငံကို ဂ်ားဗားကြ်န္းအေရွ႕ဖက္ကို ေျပာင္းေရႊ႕တည္ထားရာက အစျပဳတယ္လို႕ ယူဆၾကပါတယ္။

          ဒီေစတီေတာ္ၾကီးမွာ စုစုေပါင္း အႏုပညာလက္ရာေပါင္း ၂၆၇၀ ေလာက္ရွိတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။  ဒီမွာ ရာဇ၀င္အေၾကာင္းေတြကို ေဖာ္ျပတဲ့ အႏုပညာလက္ရာေတြလည္းပါ၀င္ပါတယ္။  ဒီလို ထူးဆန္းမႈ႕ေတြနဲ႕ ျပည္ႏွက္ေနတဲ့ ေဘာေရာဘုဒါ ေစတီၾကီးဆီကို တစ္ေခါက္ေလာက္ေတာ့ ေရာက္ေအာင္သြားမယ္လို႕ အားခဲ့ထားပါတယ္။  အေသးစိတ္ေလ့လာခ်င္ရင္ေတာ့ ေအာက္က လင့္မွာ သြားေရာက္ ဖတ္ရႈ႕ေလ့လာႏိုင္ပါျပီ ခင္ဗ်ာ။

          Ref : (Wikipedia, UNESCO)